Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Παράγραφος: είναι το μικρό κομμάτι, τμήμα του γραπτού πεζού λόγου, το οποίο αποτελεί μία νοηματική ενότητα. Κάθε παράγραφος απαρτίζεται από δύο ή περισσότερες περιόδους, στις οποίες αναπτύσσεται μία επιμέρους ιδέα σε σχέση με την κύρια ιδέα της έκθεσης ή του κειμένου. Έχει πλήρες νόημα και είναι αυτοτελής.

Παρατηρήσεις:

ü   Η έκταση μιας νοηματικά ολοκληρωμένης παραγράφου θα πρέπει συμβατικά να οριοθετείται μεταξύ 8-15 στίχων^. εξαίρεση αποτελεί η μεταβατική παράγραφος η οποία έχει συνδετικό χαρακτήρα γι’ αυτό και συγκροτείται από λιγότερους στίχους.

ü   Η παράγραφος αποτελεί τη μικρογραφία μιας δοκιμιακής έκθεσης.

ü   Μία οργανωμένη, πειστική και λειτουργική παράγραφος χαρακτηρίζεται από σωστή δομή. Αυτή συνίσταται:               α)   στη θεματική περίοδο

                                           β)      στα σχόλια ή λεπτομέρειες και

                                           γ)      στην κατακλείδα

α.  Θεματική περίοδος:

Βρίσκεται, συνήθως, στην αρχή της παραγράφου. Εκθέτει την κύρια ιδέα που θα αναπτυχθεί σ’ αυτήν. Κατά κανόνα είναι σύντομη και περιεκτική, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι σαφής και ακριβής.

Η θέση της:

-Στην αρχή: όταν προχωράμε παραγωγικά, ξεκινώντας από κάτι γενικό και προχωρώντας σε λεπτομέρειες.

      Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση συμβάλλουν στην αύξηση της νεανικής εγκληματικότητας. Ένα μεγάλο μέρος από το περιεχόμενο των μέσων αυτών  αναφέρονται σε πράξεις βίας και εγκλήματος και οι πράξεις αυτές φτάνουν στα μάτια νέων ανθρώπων, οι οποίοι αφομοιώνουν ασυνείδητα τις παραστάσεις αυτές, δεν τις επεξεργάζονται κριτικά και μερικές φορές προβαίνουν στη μίμησή τους. Ταυτόχρονα, υποβαθμίζεται στα μάτια τους η αξία της ζωής και σε μία δεδομένη στιγμή δε θα διστάσουν να την αφαιρέσουν από κάποιο συνάνθρωπό τους. Από την άλλη πλευρά, ο τρόπος που προβάλλει μία μερίδα του τύπου τους δράστες κάποιων εγκλημάτων, ηρωοποιώντας τους, είναι σίγουρο ότι θα βρει κάποιους νέους που θα ζήλευαν τη «δόξα» τους. ας μην μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι διαβάζουμε στις ειδήσεις των εφημερίδων ή ακούμε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση για κάποιους νέους που εγκλημάτησαν στην προσπάθειά τους να αναπαράγουν κάποιες σκηνές βίας που είδαν στην τηλεόραση.                                                                                      

                                                                                                                                                          Γ. Καψάλης

 - Στη μέση: όταν λειτουργεί σα γέφυρα στα μισά της παραγράφου. Στην περίπτωση αυτή η θεματική πρόταση είναι συμπέρασμα για το μισό και πάνω της παραγράφου και συγχρόνως μια θέση για απόδειξη για το μισό και κάτω της παραγράφου.

      Η ένταξη του θεάτρου σε θρησκευτικό πλαίσιο και η συνακόλουθη μοναδικότητα της θεατρικής παράστασης προϋποθέτουν τη μεγάλη λαϊκή συμμετοχή στις εκδηλώσεις αυτές  δεν πρέπει λοιπόν να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το αθηναϊκό θέατρο έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 17.000 θεατές, ένα σεβαστό δηλαδή ποσοστό του πληθυσμού της πόλης. Αν τώρα συνδυάσουμε αυτή την αθρόα προσέλευση των θεατών με μια μαρτυρία του Αριστοφάνη από την τελευταία δεκαετία του 5ου αιώνα, θα καταλάβουμε, γιατί το αρχαίο θέατρο είχε πολιτική σημασία. Στους βατράχους του, ο μεγάλος κωμικός της αρχαιότητας υποστηρίζει ότι ο τραγικός ποιητής είναι δάσκαλος του λαού, και αυτό σημαίνει ότι διαμορφώνει ήθος (αυτή η συμβολή αποδίδεται κυρίως στον Αισχύλο) και οξύνει τη διανοητική και κριτική ικανότητα των πολιτών (αυτός ο ρόλος αποδίδεται κυρίως στον Ευριπίδη). Η λειτουργία του ποιητή συνίσταται, επομένως, στη διαπαιδαγώγηση και ευαισθητοποίηση του κοινού σε προβλήματα της εποχής με τη βοήθεια του μύθου.

                                                                            Έκφραση- Έκθεση Β΄ Λυκείου, σελ. 218

- Στο τέλος: όταν προχωράμε επαγωγικά, ξεκινώντας από  τις λεπτομέρειες και προχωρώντας στην κεντρική ιδέα της παραγράφου.

      Είναι αποφασιστικοί παράγοντες επαγγελματικής ευδοκίμησης το να διαθέτει ο άνθρωπος σωματικές, πνευματικές και ηθικές δυνάμεις ανάλογες με τις απαιτήσεις του επαγγέλματός του^. να ικανοποιείται οικονομικά από  αυτό^. παράλληλα να έχει επαγγελματική συνείδηση, δηλαδή να γνωρίζει τις απαιτήσεις της επαγγελματικής δράσης και τα εφόδια που διαθέτει ο ίδιος για αυτή. Όλα αυτά συναπαρτίζουν τις βασικότερες προϋποθέσεις επιτυχίας στο επάγγελμα, όσο αυτή εξαρτάται από το ίδιο το άτομο.

Δ. Φαρμάκης

β. σχόλια ή λεπτομέρειες:

αποτελούν το σχολιασμό, την ανάλυση της θεματικής πρότασης. Με τα σχόλια διασαφηνίζεται η κεντρική ιδέα της θεματικής πρότασης.

  

πώς δικαιολογείται το επιχείρημα ότι η εξειδίκευση στερεί από τον άνθρωπο το χρόνο για πνευματική καλλιέργεια; από τη μια, επειδή η δημιουργία ικανού εξειδικευμένου σε κάθε εργασιακό κλάδο απαιτεί σημαντική χρονική ενασχόληση με το αντικείμενο της  εργασίας του για τη βελτίωση της αποδοτικότητάς του. Και από  την άλλη, γιατί ταυτόχρονα η δυνατότητα απόκτησης οικονομικών οφελών από την εξάσκηση της συγκεκριμένης εργασίας ωθεί τον εργαζόμενο στην υπερεργασία και κατά συνέπεια στη στέρηση χρόνου για ψυχαγωγία και πνευματική καλλιέργεια.   

                                                                                                            Δ. Φαρμάκης

Διαίρεση: τις λεπτομέρειες τις διακρίνουμε σε βασικές και βοηθητικές.

Βασικές: υποστηρίζουν την κεντρική ιδέα της παραγράφου και μεταφέρουν τα σημαντικότερα επιχειρήματα.

Βοηθητικές: αναπτύσσουν άμεσα τη βασική πρόταση που στηρίζουν και έμμεσα την κύρια ιδέα της παραγράφου όπως αυτή αποτυπώνεται στη θεματική πρόταση.

è Παράδειγμα:

Θεματική πρόταση ð Η συνηθισμένη μορφή του φανατισμού είναι αληθινά αποκρουστική.

Βασική ð Ο φανατικός σε όλες τις εποχές είναι στενοκέφαλος και στενόκαρδος. Βοηθητική ð Το οπτικό του πεδίο είναι περιορισμένο και το πείσμα του ακατανίκητο. Βασική ð Αγνοεί τους συμβιβασμούς, αλλά και τις καλόπιστες και ευγενικές παραχωρήσεις. Βοηθητική ð Φρουρός συχνά ενός δόγματος που υποστηρίζει τις εξοχότερες αρετές όσο προχωρεί, τις χάνει ο ίδιος. Κατακλείδα ð Γίνεται απάνθρωπος, ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται, για να εξανθρωπίσει τους ανθρώπους.

Ι. Μ .Παναγιωτόπουλος

γ. κατακλείδα:

μία παράγραφος κλείνει συνήθως με μία επιλογική πρόταση: την κατακλείδα. Είναι προαιρετική και χρησιμοποιείται κυρίως, όταν η ανάλυση είναι εκτενής και όταν διευκολύνεται η σύνδεση των παραγράφων.

      Με την έξαρση της βίας δοκιμάζεται η οικονομική ζωή μιας κοινωνίας. Πράγματι,  σε συνθήκες έξαρσης αντικοινωνικών φαινομένων δεν είναι δυνατόν να επιδοθεί κανείς απερίσπαστα στην υλοποίηση του δημιουργικού του έργου. Μέσα σε κλίμα βιαιοτήτων και αντιδικιών δεν αναστέλλεται μόνο η παραγωγή και η διακίνηση οικονομικών αγαθών, αλλά απειλείται και η δομή του οικονομικού συστήματος, αφού η οικονομική δραστηριότητα αποθαρρύνεται ανησυχητικά. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι στο κλίμα αυτό της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας καθίσταται δυσχερής η οικονομική ανάπτυξη και η υλική πρόοδος γενικότερα.

Δ. Φαρμάκης

Εναλλακτικοί τρόποι έναρξης της πρότασης- περιόδου κατακλείδας:

Αβίαστα λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα, συνοψίζοντας μπορούμε να συμπεράνουμε, γίνεται επομένως εύκολα αντιληπτό, εύκολα λοιπόν οδηγούμαστε στο συμπέρασμα, συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές ότι.