ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΑΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ. 2014 -2018

2018

Πλάτωνος Πολιτεία 519c-520a «Ἡμέτερον δὴ ἔργον … ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν.»

Β1. Ο Πλάτων, για να παρουσιάσει το αγαθό και την πορεία προς την κατάκτησή του, χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, τις παρακάτω φράσεις: α) «ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον», β) «ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν» και γ) «ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν». Να αναλύσετε το νόημα αυτών των φράσεων στο κείμενο του Πλάτωνα. Μονάδες 15

Β2. Αφού διαβάσετε το χωρίο «Ἐπελάθου […] τῆς πόλεως», να απαντήσετε με βάση αυτό στα δύο επόμενα ερωτήματα: α. Ποιος είναι ο σκοπός του νόμου; (μονάδες 3) β. Με ποιους τρόπους προσπαθεί να τον επιτύχει; (μονάδες 12) Μονάδες 15

Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στον αριθμό καθεμιάς από τις προτάσεις της στήλης Α, τη σωστή λέξη ή πρόταση της στήλης Β:

Στήλη Α                                                                                                                    Στήλη Β

1. Δικαιοσύνη είναι η εντιμότητα στις συναλλαγές

σύμφωνα με τον                                                                                             Γλαύκωνα.

                                                                                                                            Θρασύμαχο.

                                                                                                                            Κέφαλο.

2. Ο δεύτερος κύκλος εκπαίδευσης των φυλάκων

δεν περιλαμβάνει                                                                                         τη στερεομετρία.

                                                                                                                           την αρμονική.

                                                                                                                           τον χορό.

3. Το πρώτο ταξίδι του Πλάτωνα στις Συρακούσες

είχε δραματικές εξελίξεις, γιατί                                                          γνώρισε τον Πυθαγορισμό.    
                                                                                                                     εκδιώχθηκε κακήν κακώς  
                                                                                                                     από το νησί.

                                                                                                                     ενεπλάκη στην εμφύλια     
                                                                                                                     διαμάχη Δίωνα-Διονυσίου.

                                                                                                                     

4. Οι φύλακες επίκουροι                                        είναι υποχρεωμένοι να συντηρούν τις    δύο

                                                                                    άλλες τάξεις.

                                                                                    επωμίζονται στρατιωτικά και διοικητικά
                                                                                    καθήκοντα.

                                                                                    μεριμνούν για την ευδαιμονία ολόκληρης της
                                                                                    πολιτείας.

5. Όταν ο κακούργος κηφήνας αναλάβει με τη

 βοήθεια του Δήμου την εξουσία, εγκαθιστά         τη Δημοκρατία.

                                                                                           την Ολιγαρχία.

                                                                                            την Τυραννίδα.

Μονάδες 10

Β4.α. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας καθεμία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύει μία λέξη.)

Στήλη Α                                                   Στήλη Β

ἀφικέσθαι                                               ανικανοποίητος

εἶπον                                                        αφαιρετικός

ἰδεῖν                                                          ιδέα

μεταδιδόναι                                            παράδοση

                                                                   ρήμα (μονάδες 4)

 Β4.β. Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, βαθμό, μέρος του λόγου), θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: «ἀγαθόν», «πόνων», «φαυλότεραι». (μονάδες 6) Μονάδες 10

2017

Π λ ά τ ω ν ο ς, Π ρ ω τ α γ ό ρ α ς 322d-323c «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες … ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις.»

Β1. Με βάση ποια αποδεικτικά στοιχεία ο Πρωταγόρας προσπαθεί στη β΄ παράγραφο του διδαγμένου κειμένου να θεμελιώσει τη θέση του ότι «ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς ».                      Μονάδες 10

Β2. «ἐν δὲ δικαιοσύνῃ...ἐνταῦθα μανίαν»: Γιατί θεωρείται «τρελός», κατά τον Πρωταγόρα, όποιος δέχεται ότι δεν κατέχει τη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή;     Μονάδες 10

Β3.Αφού μελετήσετε το απόσπασμα: «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα...τούτου αἰτία» και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να απαντήσετε στο ερώτημα: πώς συσχετίζει την πολιτική αρετή ο Πρωταγόρας και πώς ο Σωκράτης με τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των Αθηναίων στον δημόσιο βίο τους;

Μεταφρασμένο κείμενο: Π λ ά τ ω ν ο ς, Π ρ ω τ α γ ό ρ α ς 319b–d

«Εγώ [δηλ. ο Σωκράτης] λοιπόν θεωρώ, όπως και οι άλλοι Έλληνες, πως οι Αθηναίοι είναι σοφοί… Άρα, είναι προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται.                                                                                                                          Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α.Τόσο οι σοφιστές όσο και ο Σωκράτης αμφισβητούν τις παραδοσιακές ιδέες της εποχής τους.

β. Στον διάλογο «Πρωταγόρας» ο Σωκράτης δείχνει να σέβεται περισσότερο τον σοφιστή Πρωταγόρα από τον Γοργία.

γ. Ο Σωκράτης δημιουργούσε αντιφατικά αισθήματα στους συμπολίτες του.

δ. Από τον διάλογο «Πρωταγόρας» δεν μπορούμε να συναγάγουμε με ακρίβεια ποια είναι η πλατωνική αντίληψη για την αρετή.

ε. Η σωκρατική επαγωγική μέθοδος είναι μια μετάβαση από το καθολικό και γενικό στο εμπειρικό και μερικό.

                                                                                                                                               Μονάδες 10

Β5.α.Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας τις αρχαίες ελληνικές λέξεις της στήλης Α με τις ετυμολογικά συγγενείς νεοελληνικές λέξεις της στήλης Β.

 (μονάδες 4)

Α Στήλη	Στήλη Β
ἴωσιν	έξη
δεῖ	συνείδηση
ἀνέχονται	ένδεια
εἰδῶσιν	εισιτήριο

Β5.β.Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις να γράψετε μία πρόταση στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη (σε οποιαδήποτε πτώση, αριθμό ή γένος) θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: «ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς» (μονάδες 6) Μονάδες 10

2016

Αριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια (Β 1, 5-8): «Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον … ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.»

Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των υπογραμμισμένων λέξεων ή φράσεων στις παρακάτω προτάσεις: «καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης» «καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται» «ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται».  Μονάδες 15

Β2. «Οὕτω δὴ . . . οὑτωσί»: Στηριζόμενοι σε αναφορές του αποσπάσματος αυτού να παρουσιάσετε α) τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο Αριστοτέλης (μονάδες 3) και β) τον τρόπο τεκμηρίωσης της άποψής του (μονάδες 12).  Μονάδες 15

Β3. Ποια επίδραση άσκησε ο Εύδοξος από την Κνίδο στον νεαρό Αριστοτέλη; Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μια ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: γηγενής, ἐσθλός, μισαλλοδοξία, δέος, στρεβλός. Μονάδες 10

2015

Πλάτωνος Πρωταγόρας (322a-d): «Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας … κτείνειν ὡς νόσον πόλεως».

Β1.«Ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας»: Να ερμηνεύσετε τη φράση. Μονάδες 10

Β2. «Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι . . . μετεχόντων»: Από ποιες φάσεις διέρχεται η προσπάθεια των ανθρώπων να δημιουργήσουν πολιτικά οργανωμένες κοινωνίες, σύμφωνα με το απόσπασμα; Μονάδες 10

 Β3. Με βάση το απόσπασμα «οὐ γὰρ ἂν γένοιντο . . . ὡς νόσον πόλεως» του πρωτότυπου κειμένου και το μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί, να δικαιολογήσετε την επιβολή της θανατικής ποινής σε όσους δεν μετέχουν στην πολιτική αρετή , παρόλο που ο Δίας την είχε δωρίσει σε όλους.

Μεταφρασμένο:

Πλάτωνος Πρωταγόρας (326e):  «Ότι το πράγμα αυτό1 το θεωρούν διδακτό και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, το αποδείξαμε ήδη…και δεν τη φροντίζουν με κάθε δυνατή επιμέλεια! Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α. Η δίκη και καταδίκη του Σωκράτη ήταν πολιτική δίωξη.

β. Ο Πλάτων με τα ταξίδια του στη Σικελία κατάφερε να εφαρμόσει το πολιτικό του όραμα.

γ. Ο Πλάτων ανέλαβε πολιτικά αξιώματα στην Αθήνα.

δ. Οι λογοτεχνικές ικανότητες του Πλάτωνα αποτυπώνονται στον «Πρωταγόρα».

ε. Στον διάλογο «Πρωταγόρας» ο Σωκράτης και ο Πρωταγόρας συμφώνησαν ότι η αρετή είναι διδακτή. Μονάδες 10

Β5. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της αρχαίας ελληνικής: λοχαγός, ἀγαλλίασις, θρέψις, βαθμίς, ἄφιξις, ὀχυρός, διάδημα, νεογνός, ὀλέθριος, δεισιδαίμων. Μονάδες 10

2014

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β1, 1- 4): «∆ιττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς ... οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.»

Β1. Ποια είναι, κατά τον Αριστοτέλη, τα είδη της αρετής; (μονάδες 5). Με ποιον τρόπο κατακτάται καθεμία (μονάδες 5) και ποιος έχει την κύρια ευθύνη για τη μετάδοση ή την απόκτησή τους; (μονάδες 5)

Μονάδες 15

Β2. α. «τὰς δ’ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον»: Πώς οδηγείται ο Αριστοτέλης σε αυτή τη θέση (μονάδες 5) και πώς την τεκμηριώνει; (Μονάδες 10)

Β3. Ποια είναι η τριμερής «διαίρεση» της ψυχής, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς σχετίζεται αυτή με τις ανθρώπινες αρετές;

Μονάδες 10

Β4. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό και ένα ομόρριζο επίθετο της νέας ελληνικής, απλό ή σύνθετο.  οὔσης, ἔσχηκε, πεφυκότων, χρησάμενοι, μανθάνομεν.

Μονάδες 10