ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΓΝΩΣΤΟΥ - ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ "ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ"

[1] Οὐχὶ ταὐτὰ γιγνώσκειν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παρίσταταί μοι, ὅταν τε τὸ τῆς πολιτείας ὄνομ’ ὑμῶν ἀκούσω, καὶ ὅταν τὸν τρόπον ὃν προσφέρονταί τινες ὑμῶν τοῖς ὑπὲρ ταύτης λέγουσιν ἴδω. τὴν μὲν γὰρ πολιτείαν δημοκρατίαν, ὥσπερ ἅπαντες ἴστε, ὀνομάζετε, τῶν δὲ τἀναντία ταύτῃ λεγόντων ἐνίους ἥδιον ἀκούοντας ὁρῶ. [2]  ὃ καὶ θαυμάζω τίς ποθ’ ἡ
πρόφασις. πότερον προῖκα λέγειν ταῦτ’ αὐτοὺς οἴεσθε; ἀλλ’ οἱ τῶν ὀλιγαρχιῶν, ὑπὲρ ὧν οὗτοι λέγουσιν, κύριοι καὶ πλείω σιωπῆς μᾶλλον ἂν δοῖεν. ἀλλὰ βελτίω ταῦτ’ εἶναι τῶν ἑτέρων ὑπειλήφατε; βελτίων ἄρ’ ὑμῖν ὀλιγαρχία δημοκρατίας φαίνεται. ἀλλ’ αὐτοὺς εἶναι βελτίους ἡγεῖσθε; καὶ
τίς ἂν ὑφ’ ὑμῶν χρηστὸς νομίζοιτ’ εἰκότως, ἐναντία τῇ καθεστώσῃ πολιτείᾳ δημηγορῶν; οὐκοῦν λοιπὸν ἁμαρτάνειν ὑμᾶς, ὅταν οὕτως ἔχητε τὴν γνώμην. τοῦτο τοίνυν φυλάττεσθε μὴ πάσχειν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅπως μή ποτε τοῖς ἐπιβουλεύουσιν λαβὴν δώσετε, εἶτα τότ’ αἰσθήσεσθ’ ἡμαρτηκότες, ἡνίκ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ὑμῖν πλέον ἔσται.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1. αἰσθήσεσθ’, ἡμαρτηκότες,  ἔσται, πάσχειν, ἔχητε, ὑπειλήφατε, λέγειν, ὁρῶ, ἀκούοντας, προσφέρονταί , γιγνώσκειν: Χρονική αντικατάσταση στην Οριστική στο γ’ ενικό.

2. παρίσταταί, προσφέρονταί , λέγουσιν, δοῖεν: Να γραφεί το β’ ενικό και το γ’ πληθυντικό σε όλες τις εγκλίσεις του αορίστου (στη φωνή που βρίσκεται το κάθε ρήμα).

3. φαίνεται, ἐπιβουλεύουσιν, φυλάττεσθε: Να δημιουργήσετε τον παθητικό αόριστο και μέλλοντα των ρημάτων και έπειτα να αντικαταστήσετε εγκλιτικά τα ρήματα στον Παθητικό αόριστο στο β’ ενικό και γ’ πληθυντικό.

4. βελτίους, ἥδιον, πλείω, μᾶλλον: να γραφούν οι υπόλοιποι βαθμοί τους.

5. τινες, ἄνδρες, ὃν , ἅπαντες, ταύτῃ , ἀκούοντας, λεγόντων, βελτίους, χρηστὸς, πρόφασις, δημηγορῶν, τοῖς ἐπιβουλεύουσιν , ὑμᾶς, τὴν γνώμην, τῶν ἑτέρων, οὗτοι: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις τους σε ενικό και πληθυντικό.

6. «Οὐχὶ ταὐτὰ γιγνώσκειν… ὑπὲρ ταύτης λέγουσιν ἴδω»: Να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με ρήμα εξάρτησης το λέγει.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΓΝΩΣΤΟΥ - ΓΟΡΓΙΑΣ (Πλάτων, 488Α)

ΓΟΡΓΙΑΣ (Πλάτων, 488Α)

Πάντων δὲ καλλίστη ἐστὶν ἡ σκέψις, ὦ Καλλίκλεις, περὶ τούτων ὧν  σὺ  δή μοι  ἐπετίμησας,  ποῖόν  τινα  χρὴ  εἶναι  τὸν  ἄνδρα  καὶ  τί  ἐπιτηδεύειν 
καὶ  μέχρι  τοῦ,  καὶ  πρεσβύτερον  καὶ  νεώτερον  ὄντα˙  ἐγὼ  γὰρ  εἴ  τι  μὴὀρθῶς  πράττω  κατὰ  τὸν  βίον  τὸν  ἐμαυτοῦ,  εὖ  ἴσθι  τοῦτο  ὅτι  οὐχ 
ἑκὼν  ἐξαμαρτάνω  ἀλλʹ  ἀμαθίᾳ  τῇ  ἐμῇ˙  σὺ  οὖν,  ὥσπερ  ἤρξω  νουθε-τεῖν  με,  μὴ  ἀποστῇς, ἀλλʹ ἱκανῶς μοι ἔνδειξαι  τί ἐστιν  τοῦτο ὃ ἐπιτηδευ-τέον μοι,  καὶ  τίνα  τρόπον  κτησαίμην  ἂν  αὐτό,  καὶ  ἐάν  με  λάβῃς  νῦν  μέν  σοι  ὁμολογήσαντα,  ἐν  δὲ  τῷ  ὑστέρῳ  χρόνῳ  μὴ  ταὐτὰ  πράττοντα ἅπερ ὡμολόγησα,  πάνυ  με  ἡγοῦ  βλᾶκα  εἶναι  καὶ  μηκέτι  ποτέ  με 
νουθετήσῃς  ὕστερον, ὡς μηδενὸς ἄξιον ὄντα.

      ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:

·       ἐπιτιμῶ = (+τι) μέμφομαι, κατηγορώ,  (+δοτ) κατακρίνω, αποδοκιμάζω, μέμφομαι

·       ἐπιτιδεύω =  (+τι) επιδιώκω κάτι, ασχολούμαι με κάτι, εφευρίσκω

·       ἀφίσταμαι τινός = απέχω, απομακρύνομαι, αποστατώ

·       ἐνδείκνυμαι = διευκρινίζω

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1. Να γραφεί ό,τι ζητείται για τον κάθε τύπο:

-      ἐστὶν :  Χρονική αντικατάσταση στο β’ εν. και εγκλιτική στο γ’ πληθ.

-      ἐπετίμησας: εγκλιτική αντικατάσταση στο β’ εν. ενεστώτα Ε.Φ. και Μ.Φ. και κλίση παρατατικού Ε.Φ. και Μ.Φ.

-      ποῖόν: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ’ πληθ. ενεστώτα Ε.Φ. και Μ.Φ. και κλίση παρατατικού Ε.Φ. και Μ.Φ.

-      ἐπιτηδεύειν: απαρέμφατο αορίστου και γ΄ενικό ευκτικής αορίστου στην Ε.Φ. και β΄εν. Προστακτικής αορίστου

-      πράττω: β’ ενικό και γ’ πληθ. παρακειμένου και υπερσυντέλικου Μ.Φ.

-      ἴσθι : κλίση στον ενεστώτα, εγκλιτική αντικατάσταση στο γ΄πληθ.ενεστώτα

-      νουθετεῖν : εγκλιτική αντικατάσταση στο β’ εν. ενεστώτα Ε.Φ. και Μ.Φ.

-      ἔνδειξαι : εγκλιτική αντικατάσταση στο γ’ εν. ενεστώτα Ε.Φ. και Μ.Φ.   και κλίση παρατατικού Ε.Φ. και Μ.Φ.

-      κτησαίμην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β’ εν. και τα απαρέμφατα όλων των χρόνων

-      λάβῃς: χρονική και εγκλιτική αντικατάσταση, απαρέμφατα όλων των χρόνων στη Μ.Φ.

-      ὁμολογήσαντα: χρονική αντικατάσταση

-      ἡγοῦ: χρονική αντικατάσταση

2. Να  γραφούν οι υπόλοιποι βαθμοί: καλλίστη, πρεσβύτερον , νεώτερον , εὖ, ἱκανῶς, βλᾶκα, ἄξιον

3. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δυο αριθμούς:

πάντων ,σκέψις, τούτων, ὧν  , μοι , τινα, ὄντα, ἐμαυτοῦ, ἐμῇ, βλᾶκα , μηδενὸς, τρόπον, ἀμαθίᾳ, ἅπερ

ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. Ένας σαφής σκοπός:

Αν θέλετε οι παράγραφοί σας να μεταβιβάζουν καθαρά τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας, πρέπει πρώτα να εξετάσετε ποιος είναι ακριβώς ο σκοπός σας –τι θέλετε να πείτε πάνω στο θέμα σας. Έτσι, ο σκοπός της παραγράφου καταγράφεται από τη θεματική  πρόταση και εκφράζει τη στάση μας απέναντι σε ένα θέμα που πραγματευόμαστε, γι’ αυτό και πρέπει να διατυπώνεται με καθαρότητα

2. Επαρκής ανάπτυξη: 

Για να είναι πετυχημένη μια παράγραφος, χρειάζεται ακόμα, η ιδέα που εκφράζεται με τη θεματική πρόταση να υποστηρίζεται και να αναπτύσσεται με αρκετές λεπτομέρειες παρέχοντας σφαιρική και ολοκληρωμένη ενημέρωση στον  αναγνώστη.

è Είναι επαρκής η ανάπτυξη στις δυο παραγράφους που ακολουθούν;

π.χ. 1. Θαυμάζω το φίλο μου τον Πέτρο, γιατί είναι προικισμένος με καλλιτεχνικό ταλέντο, ευγένεια και εξυπνάδα. Είναι πολύ έξυπνος και αντιλαμβάνεται αμέσως και τα πιο σύνθετα και δύσκολα προβλήματα. Πάνω από όλα είναι λεπτός και ευγενικός σε όλους. Είναι πράγματι αδύνατο να μην τον θαυμάζει κανένας.

 π.χ. 2: Οι υποστηρικτές της διαφήμισης αντιτάσσουν στην επιχειρηματολογία των επικριτών της μια σειρά θετικών συνεπειών της. Τονίζουν ότι αυτή βελτιώνει την παραγωγική αξιοποίηση των συντελεστών της κάθε επιχείρησης, με αποτέλεσμα να παρέχει τη δυνατότητα διάθεσης του προϊόντος που διαφημίζεται σε χαμηλές τιμές. Κυρίως, όμως, συμβάλλει στην ποιοτική βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων. Επιπλέον, μειώνει το μέγιστο εύρος των διακυμάνσεων στους οικονομικούς κύκλους, ενεργεί σταθεροποιητικά πάνω στη ζήτηση και τέλος αυξάνει την ικανοποίηση του καταναλωτή λόγω του ψυχολογικού κλίματος που δημιουργεί.

                                                           Κ. Ε. Κιουφαλάς,  διαφήμιση: Αμφιλεγόμενη Οικονομική Πραγματικότητα

3. Ενότητα: 

Θα πρέπει, δηλαδή, η παράγραφος να μην περιέχει λεπτομέρειες άσχετες προς την κύρια ιδέα (η οποία εκφράζεται με τη θεματική πρόταση)

      

    è Κοιτάξτε πως καταστρέφουν την ενότητα της παρακάτω παραγράφου οι άσχετες λεπτομέρειες:

Της γιαγιάς της άρεσε πάρα πολύ να καλλιεργεί λαχανικά. Μια απ΄τις πιο ωραίες της απολαύσεις, μας έλεγε πάντοτε, ήταν να σπέρνει μικροσκοπικούς σπόρους, να φυτεύει μικρά φυτά και να τα παρακολουθεί πως φυτρώνουν, πως αναπτύσσονται και μεταβάλλονται σε νόστιμα καρότα, παντζάρια, κουκιά, τομάτες και λάχανα. Κυρίως της άρεσε να δουλεύει το ζεστό χώμα την άνοιξη. «Νιώθω σαν ένα τμήμα της Φύσης, όταν αφήνω το πλούσιο μαύρο χώμα να γλιστρά μέσα από τα δάχτυλα μου, καθώς σκεπάζω τους σπόρους που έχω φυτέψει», μας έλεγε. «Πιστεύω ακόμη πως τα αρθριτικά μου πάνε καλύτερα έτσι. Το καλό χώμα έχει θεραπευτικές ιδιότητες», επαναλάμβανε συχνά. Η γιαγιά πίστευε πως η Φύση βοηθά στη θεραπεία των ασθενειών της, φυσικών ή ψυχικών. Όταν την στενοχωρούσαν προσωπικά προβλήματα, έβγαινε περίπατο και άφηνε τον αέρα να ανεμίζει τα μαλλιά της ή πήγαινε στη λίμνη κοντά στο σπίτι της και κοίταζε τα κύματα που φιλούσαν την ακτή και απολάμβανε το φλοίσβο τους πάνω στα βράχια. Η γιαγιά ποτέ δε μπορούσε να κρατήσει για τον εαυτό της τις εκλεκτές ποικιλίες των λαχανικών της. Τις μοίραζε στους γείτονες και στις φίλες της. Ευχαριστιόταν να τις ακούει να αναφωνούν, «Έβαλες εσύ, κυρά Άννα, τέτοιες ντομάτες;». Κι εκείνη απαντούσε χαμογελώντας με συγκατάβαση, «Πώς, πώς. Έβαλα κι εγώ».   

     

è  Κοιτάξτε πως επιτυγχάνεται η ενότητα της παρακάτω παραγράφου:

      Η ιστορία καλλιεργεί και αναπτύσσει τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Η διδασκαλία της αναπτύσσει πνευματικά τον άνθρωπο, γιατί καλλιεργεί τη μνήμη με τη χάραξη γεγονότων προσώπων και χρονολογιών^. τη φαντασία με την αναπαράσταση και ανασύνθεση σκηνών και γεγονότων της ζωής του παρελθόντος^. την αντικειμενική κρίση με την αμερόληπτη εκτίμηση και χαρακτηρισμό πραγμάτων, καταστάσεων και προσώπων^. τη νόηση, προσφέροντας ευκαιρίες στον άνθρωπο να κάνει εμβαθύνσεις, διασαφήσεις, συγκρίσεις και σχηματίζει έννοιες και συλλογισμούς. Έτσι, θέτει σε κίνηση όλες τις νοητικές του δυνάμεις, με αποτέλεσμα να διαμορφώνει και ιστορική σκέψη. 

      Κ.  Γαλανόπουλος

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΩΣΕΤΕ ΣΤΟ ΓΡΑΠΤΟ ΣΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ:

w Προσηλωθείτε σταθερά στην κύρια ιδέα σας.

w Καταγράψτε τις λεπτομέρειες που θεωρείτε απαραίτητες.

w Μελετήστε κριτικά τις λεπτομέρειες. Διαγράψτε όσες δεν έχουν άμεση σχέση με την κύρια ιδέα σας

4. Αλληλουχία: μια παράγραφος μπορεί να έχει τις απαραίτητες λεπτομέρειες για επαρκή ανάπτυξη ή να μην περιέχει άσχετες λεπτομέρειες που να καταστρέφουν την ενότητά της. Αν όμως οι καλοδιαλεγμένες λεπτομέρειες δεν μπουν σε μια λογική σειρά, η παράγραφος μπορεί να μη δώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Επομένως η αλληλουχία αφορά στο λογικό δέσιμο της παραγράφου. Οι λεπτομέρειες της παραγράφου πρέπει να συνδέονται με τέτοιο τρόπο, ώστε η μια να απορρέει από την άλλη ή να οδηγεί στην άλλη.

5. Συνοχή:  λέγοντας πως μια παράγραφος πρέπει να έχει συνοχή εννοούμε πως θα πρέπει οι λεπτομέρειες όχι μόνο να κατατάσσονται σε μια λογική σειρά, αλλά και να συνδέονται μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, που ο αναγνώστης να μπορεί να παρακολουθεί τη σκέψη σας χωρίς να συναντήσει πουθενά χάσματα.

Διαβάστε και τη  παρακάτω και καταλάβετε τι εννοούμε όταν λέμε πως μια παράγραφος έχει ενότητα και σωστή κατάταξη νοημάτων, αλλά δεν έχει την απαιτούμενη συνοχή, ώστε τα νοήματα της να γίνονται αμέσως κατανοητά.

«Ένα εξάμηνο προσαρμογής στο νέο μου Γυμνάσιο με έκανε να διακρίνω πολύ καλά μερικές από τις διαφορές. Υπάρχει ένα κλίμα ελευθερίας, που κάνει ισχυρή αντίθεση με την καταπιεστική πειθαρχία. Υπάρχουν ανεπαίσθητος διαφορές στη συμπεριφορά και στο λεξιλόγιο ανάμεσα στους καθηγητές με την πολιτισμένη συμπεριφορά και το λεπτό χιούμορ και στους επιφυλακτικούς καθηγητές. Μπορώ να μυρίσω απλώς τη σκόνη της κιμωλίας πάνω στον πίνακα. Ενδιαφέρομαι πιο πολύ τώρα για μερικές χειροπιαστές αντιθέσεις σ΄αυτό που ο διευθυντής μας συνηθίζει να ονομάζει «διαδικασία μαθήσεως». Τρεις είναι οι πιο ενδιαφέρουσες: (1) διαφορές στη μέθοδο μελέτης· (2) διαφορές στην πορεία διδασκαλίας μέσα στην τάξη· (3) διαφορές στο σύστημα εξετάσεων.»

ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ	ΔΙΑΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ - ΦΡΑΣΕΙΣ
1. εναντίωση – αντίθεση	αλλά, όμως, ωστόσο, απ΄ την άλλη πλευρά, εντούτοις, μολονότι, αντίθετα, παρ΄ όλα αυτά, ακόμα και αν..
2. χρονική σειρά / σχέση	αρχικά, συγχρόνως, προηγουμένως, παλαιότερα, έπειτα, στη συνέχεια, τέλος ..
3. όρος, προϋπόθεση	αν, εκτός αν, σε περίπτωση που ..
4. επεξήγηση	για να γίνω πιο σαφής, ειδικότερα, συγκεκριμένα, με άλλα λόγια, δηλαδή, λόγου χάρη ..
5. έμφαση – επιτονισμός	αξίζει να σημειωθεί, το σημαντικότερο, συγκεκριμένα, με άλλα λόγια, λόγου χάρη, πράγματι, ιδιαίτερα, αναντίρρητα, βέβαια, φυσικά....
6. συμπέρασμα	επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, επιλογικά, συνοψίζοντας, ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν ..
7. προσθήκη	επιπλέον, εκτός από αυτό, ακόμα, επίσης, επιπροσθέτως, αφετέρου, συμπληρωματικά, εξάλλου, ας προστεθεί ακόμα, ας σημειωθεί ακόμα, αφενός....αφετέρου..., κατά πρώτο λόγο, κατά δεύτερο λόγο..., πρώτα-πρώτα, ύστερα, από τη μια μεριά.... από την άλλη, εκτός από αυτό …
8. αίτιο – αποτέλεσμα	επειδή, διότι, εξαιτίας, κατά συνέπεια, αυτό οφείλεται σε ..
9. γενίκευση	γενικά, ευρύτερα ..
10. παράδειγμα	παραδείγματος χάρη, για παράδειγμα,  όπως, όπως για παράδειγμα....

Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή;

Α.        Μέσω αντωνυμιών: Στη διαδικασία της οικονομικής ανάπτυξης θεμελιώδης είναι ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα, του ανθρώπινου κεφαλαίου. Αυτός είναι που δημιουργεί εισόδημα, πλούτο και κεφάλαιο, αυτός είναι ο μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας

Β.         Μέσω μεταβατικών - συνδετικών - διαρθρωτικών λέξεων και εκφράσεων:

Γ.         Μέσω επανάληψης (π.χ. επαναλαμβάνοντας μερικές λέξεις κλειδιά από πρόταση σε πρόταση)

π.χ. Η προπαγάνδα είναι πολιτική, κοινωνική, εμπορική. Είναι το σκληρό σφυροκόπημα που επιδιώκει να επιβάλλει ένα προϊόν οποιασδήποτε μορφής. Αυτό το προϊόν μπορεί να είναι μια πίστη, μια κοινωνική οργάνωση, ένα πολιτικό καθεστώς, ή ένα είδος καθημερινής χρήσης. Όλοι οι τρόποι επικοινωνίας έχουν επιστρατευθεί, για να υπηρετήσουν την προπαγάνδα. Τρόποι επικοινωνίας όπως ο άμεσος λόγος, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το τυπωμένο χαρτί, περιοδικό, εφημερίδα, βιβλίο.

Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος

Δ.         Μέσω νοηματικής συγγένειας

π.χ. Η δημοκρατία δεν είναι μια κατάσταση. Χρειάζεται  να ανανεώνεται κάθε μέρα. Να προστατεύεται από  τους κινδύνους, εξωτερικούς και εσωτερικούς, που διαρκώς την απειλούν. Και η ανανέωση αυτή  εξαρτάται από τον άνθρωπο. Όσο πιο πολύ επιτυγχάνει ο άνθρωπος στον εσωτερικό του αγώνα να ξεπεράσει τον ατομοκεντρισμό του και να δείχνει με τον τρόπο ζωής του γνήσιο σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους και τα δικαιώματά τους τόσο πιο αποδοτική γίνεται η δημοκρατία.                                                                                                   Μ. Μαραθεύτης

5.Έμφαση: 

Το να τονίζετε, δηλαδή, τις σπουδαίες ιδέες, όχι μόνο τοποθετώντας τις σε εμφατικές θέσεις, αλλά και δίνοντας τους μεγαλύτερη αναλογία χώρου (όσο μεγαλύτερος ο χώρος, που διαθέτετε για μια ιδέα, τόσο πιο σπουδαία μπορεί να φανεί στον αναγνώστη)

Πώς εξασφαλίζεται η έμφαση;

1.   Οι πιο περίοπτες θέσεις για να τονίσουμε μια λεπτομέρεια είναι η αρχή και το τέλος της παραγράφου. Στην αρχή κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, στο τέλος εντυπώνεται ανεξίτηλα στη μνήμη του.

2.   Με τη χρήση λεκτικών- φραστικών συνόλων:

-    ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται....

-    αξίζει να τονιστεί....

-    εκείνο που προέχει....

-    πάνω απ’ όλα όμως.....

-    είναι περιττό να τονιστεί...

-    εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...

π.χ. Αναντίρρητα η συμβολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι απαραγνώριστη. Πράγματι είναι σε θέση να προβάλουν τη φωνή του λαού, τις προσδοκίες και τις διεκδικήσεις του. συμμερίζονται τα δίκαια αιτήματά του και προσφέρουν ένα αποτελεσματικό μέσο άμυνας σε περιπτώσεις αδικίας σε βάρος των αδυνάτων. Έχουν, παράλληλα, τη δυνατότητα να δημοσιοποιούν τα ακανθώδη προβλήματα των πολιτών υποχρεώνοντας έτσι τους φορείς της πολιτείας να εγκύψουν σ’ αυτά με σοβαρότητα, να τα επεξεργαστούν και να τα επιλύσουν σε μάκρος του χρόνου. Δικαιολογημένα λοιπόν θεωρούνται το προπύργιο και το βήμα έκφρασης του λαού.

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Παράγραφος: είναι το μικρό κομμάτι, τμήμα του γραπτού πεζού λόγου, το οποίο αποτελεί μία νοηματική ενότητα. Κάθε παράγραφος απαρτίζεται από δύο ή περισσότερες περιόδους, στις οποίες αναπτύσσεται μία επιμέρους ιδέα σε σχέση με την κύρια ιδέα της έκθεσης ή του κειμένου. Έχει πλήρες νόημα και είναι αυτοτελής.

Παρατηρήσεις:

ü   Η έκταση μιας νοηματικά ολοκληρωμένης παραγράφου θα πρέπει συμβατικά να οριοθετείται μεταξύ 8-15 στίχων^. εξαίρεση αποτελεί η μεταβατική παράγραφος η οποία έχει συνδετικό χαρακτήρα γι’ αυτό και συγκροτείται από λιγότερους στίχους.

ü   Η παράγραφος αποτελεί τη μικρογραφία μιας δοκιμιακής έκθεσης.

ü   Μία οργανωμένη, πειστική και λειτουργική παράγραφος χαρακτηρίζεται από σωστή δομή. Αυτή συνίσταται:               α)   στη θεματική περίοδο

                                           β)      στα σχόλια ή λεπτομέρειες και

                                           γ)      στην κατακλείδα

α.  Θεματική περίοδος:

Βρίσκεται, συνήθως, στην αρχή της παραγράφου. Εκθέτει την κύρια ιδέα που θα αναπτυχθεί σ’ αυτήν. Κατά κανόνα είναι σύντομη και περιεκτική, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι σαφής και ακριβής.

Η θέση της:

-Στην αρχή: όταν προχωράμε παραγωγικά, ξεκινώντας από κάτι γενικό και προχωρώντας σε λεπτομέρειες.

      Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση συμβάλλουν στην αύξηση της νεανικής εγκληματικότητας. Ένα μεγάλο μέρος από το περιεχόμενο των μέσων αυτών  αναφέρονται σε πράξεις βίας και εγκλήματος και οι πράξεις αυτές φτάνουν στα μάτια νέων ανθρώπων, οι οποίοι αφομοιώνουν ασυνείδητα τις παραστάσεις αυτές, δεν τις επεξεργάζονται κριτικά και μερικές φορές προβαίνουν στη μίμησή τους. Ταυτόχρονα, υποβαθμίζεται στα μάτια τους η αξία της ζωής και σε μία δεδομένη στιγμή δε θα διστάσουν να την αφαιρέσουν από κάποιο συνάνθρωπό τους. Από την άλλη πλευρά, ο τρόπος που προβάλλει μία μερίδα του τύπου τους δράστες κάποιων εγκλημάτων, ηρωοποιώντας τους, είναι σίγουρο ότι θα βρει κάποιους νέους που θα ζήλευαν τη «δόξα» τους. ας μην μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι διαβάζουμε στις ειδήσεις των εφημερίδων ή ακούμε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση για κάποιους νέους που εγκλημάτησαν στην προσπάθειά τους να αναπαράγουν κάποιες σκηνές βίας που είδαν στην τηλεόραση.                                                                                      

                                                                                                                                                          Γ. Καψάλης

 - Στη μέση: όταν λειτουργεί σα γέφυρα στα μισά της παραγράφου. Στην περίπτωση αυτή η θεματική πρόταση είναι συμπέρασμα για το μισό και πάνω της παραγράφου και συγχρόνως μια θέση για απόδειξη για το μισό και κάτω της παραγράφου.

      Η ένταξη του θεάτρου σε θρησκευτικό πλαίσιο και η συνακόλουθη μοναδικότητα της θεατρικής παράστασης προϋποθέτουν τη μεγάλη λαϊκή συμμετοχή στις εκδηλώσεις αυτές  δεν πρέπει λοιπόν να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το αθηναϊκό θέατρο έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 17.000 θεατές, ένα σεβαστό δηλαδή ποσοστό του πληθυσμού της πόλης. Αν τώρα συνδυάσουμε αυτή την αθρόα προσέλευση των θεατών με μια μαρτυρία του Αριστοφάνη από την τελευταία δεκαετία του 5ου αιώνα, θα καταλάβουμε, γιατί το αρχαίο θέατρο είχε πολιτική σημασία. Στους βατράχους του, ο μεγάλος κωμικός της αρχαιότητας υποστηρίζει ότι ο τραγικός ποιητής είναι δάσκαλος του λαού, και αυτό σημαίνει ότι διαμορφώνει ήθος (αυτή η συμβολή αποδίδεται κυρίως στον Αισχύλο) και οξύνει τη διανοητική και κριτική ικανότητα των πολιτών (αυτός ο ρόλος αποδίδεται κυρίως στον Ευριπίδη). Η λειτουργία του ποιητή συνίσταται, επομένως, στη διαπαιδαγώγηση και ευαισθητοποίηση του κοινού σε προβλήματα της εποχής με τη βοήθεια του μύθου.

                                                                            Έκφραση- Έκθεση Β΄ Λυκείου, σελ. 218

- Στο τέλος: όταν προχωράμε επαγωγικά, ξεκινώντας από  τις λεπτομέρειες και προχωρώντας στην κεντρική ιδέα της παραγράφου.

      Είναι αποφασιστικοί παράγοντες επαγγελματικής ευδοκίμησης το να διαθέτει ο άνθρωπος σωματικές, πνευματικές και ηθικές δυνάμεις ανάλογες με τις απαιτήσεις του επαγγέλματός του^. να ικανοποιείται οικονομικά από  αυτό^. παράλληλα να έχει επαγγελματική συνείδηση, δηλαδή να γνωρίζει τις απαιτήσεις της επαγγελματικής δράσης και τα εφόδια που διαθέτει ο ίδιος για αυτή. Όλα αυτά συναπαρτίζουν τις βασικότερες προϋποθέσεις επιτυχίας στο επάγγελμα, όσο αυτή εξαρτάται από το ίδιο το άτομο.

Δ. Φαρμάκης

β. σχόλια ή λεπτομέρειες:

αποτελούν το σχολιασμό, την ανάλυση της θεματικής πρότασης. Με τα σχόλια διασαφηνίζεται η κεντρική ιδέα της θεματικής πρότασης.

  

πώς δικαιολογείται το επιχείρημα ότι η εξειδίκευση στερεί από τον άνθρωπο το χρόνο για πνευματική καλλιέργεια; από τη μια, επειδή η δημιουργία ικανού εξειδικευμένου σε κάθε εργασιακό κλάδο απαιτεί σημαντική χρονική ενασχόληση με το αντικείμενο της  εργασίας του για τη βελτίωση της αποδοτικότητάς του. Και από  την άλλη, γιατί ταυτόχρονα η δυνατότητα απόκτησης οικονομικών οφελών από την εξάσκηση της συγκεκριμένης εργασίας ωθεί τον εργαζόμενο στην υπερεργασία και κατά συνέπεια στη στέρηση χρόνου για ψυχαγωγία και πνευματική καλλιέργεια.   

                                                                                                            Δ. Φαρμάκης

Διαίρεση: τις λεπτομέρειες τις διακρίνουμε σε βασικές και βοηθητικές.

Βασικές: υποστηρίζουν την κεντρική ιδέα της παραγράφου και μεταφέρουν τα σημαντικότερα επιχειρήματα.

Βοηθητικές: αναπτύσσουν άμεσα τη βασική πρόταση που στηρίζουν και έμμεσα την κύρια ιδέα της παραγράφου όπως αυτή αποτυπώνεται στη θεματική πρόταση.

è Παράδειγμα:

Θεματική πρόταση ð Η συνηθισμένη μορφή του φανατισμού είναι αληθινά αποκρουστική.

Βασική ð Ο φανατικός σε όλες τις εποχές είναι στενοκέφαλος και στενόκαρδος. Βοηθητική ð Το οπτικό του πεδίο είναι περιορισμένο και το πείσμα του ακατανίκητο. Βασική ð Αγνοεί τους συμβιβασμούς, αλλά και τις καλόπιστες και ευγενικές παραχωρήσεις. Βοηθητική ð Φρουρός συχνά ενός δόγματος που υποστηρίζει τις εξοχότερες αρετές όσο προχωρεί, τις χάνει ο ίδιος. Κατακλείδα ð Γίνεται απάνθρωπος, ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται, για να εξανθρωπίσει τους ανθρώπους.

Ι. Μ .Παναγιωτόπουλος

γ. κατακλείδα:

μία παράγραφος κλείνει συνήθως με μία επιλογική πρόταση: την κατακλείδα. Είναι προαιρετική και χρησιμοποιείται κυρίως, όταν η ανάλυση είναι εκτενής και όταν διευκολύνεται η σύνδεση των παραγράφων.

      Με την έξαρση της βίας δοκιμάζεται η οικονομική ζωή μιας κοινωνίας. Πράγματι,  σε συνθήκες έξαρσης αντικοινωνικών φαινομένων δεν είναι δυνατόν να επιδοθεί κανείς απερίσπαστα στην υλοποίηση του δημιουργικού του έργου. Μέσα σε κλίμα βιαιοτήτων και αντιδικιών δεν αναστέλλεται μόνο η παραγωγή και η διακίνηση οικονομικών αγαθών, αλλά απειλείται και η δομή του οικονομικού συστήματος, αφού η οικονομική δραστηριότητα αποθαρρύνεται ανησυχητικά. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι στο κλίμα αυτό της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας καθίσταται δυσχερής η οικονομική ανάπτυξη και η υλική πρόοδος γενικότερα.

Δ. Φαρμάκης

Εναλλακτικοί τρόποι έναρξης της πρότασης- περιόδου κατακλείδας:

Αβίαστα λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα, συνοψίζοντας μπορούμε να συμπεράνουμε, γίνεται επομένως εύκολα αντιληπτό, εύκολα λοιπόν οδηγούμαστε στο συμπέρασμα, συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές ότι.