Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2014


"Ανθρωπισμός": Ενα θέμα που ενδεχομένως θα περιμέναμε, καθώς δεν είναι από τα θέματα που αφήνει στους μαθητές το περιθώριο να αναπτύξουν ελεύθερα τις (ακραίες ή όχι) θέσεις τους. Είναι ένα θέμα προσφιλές σε όλους που δεν εγείρει αντιδράσεις και δεν προκαλεί ανησυχία μήπως οι μαθητές "ξεφύγουν" από το θέμα και οδηγηθούν με τις προεκτάσεις  τους σε ... άλλα μονοπάτια. Στο κείμενο αναλύεται το θέμα απλά και ξεκάθαρα προκαλώντας τη συγκίνηση ή τον προβληματισμό του αναγνώστη για ένα θέμα που παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις καθώς περνούν τα χρόνια και η αντίληψη για την ευδαιμονία, που προέρχεται από τα υλικά αγαθά, εδραιώνεται στις συνειδήσεις μας. Οι ασκήσεις αρκετά απλές, καθώς θα μπορούσαν να απευθύνονται ακόμα και σε μαθητές της Α' Λυκείου και το θέμα της έκθεσης ξεκάθαρο, με τα ερωτήματα να είναι σαφώς διατυπωμένα.



                                                             ΘΕΜΑΤΑ:

Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ' όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος
ανθρωπιστής. Πέρα απ' ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».

Ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία, ακόμη και χωρίς τη θεμιτή, επιτέλους, από πολλές απόψεις, επιθυμία της υστεροφημίας, υπήρξε, για πολλούς αιώνες, ένα θαυμάσιο ιδανικό, που οι προγενέστεροι το επρόβαλλαν στους μεταγενέστερους. Ακόμη τότε η «ανθρωπιά», μολονότι δεν έπαυε να είναι κοινή απαίτηση, δεν είχε καταντήσει κοινόχρηστος όρος. Ήταν η σπάνια, η υψηλή παρουσία, όπου μόνο μερικές εκλεκτές φύσεις κατόρθωναν να φτάσουν. Και ακόμη, μια καθημερινή άσκηση που ο καθένας την επιθυμούσε για τον εαυτό του, θεωρώντας την
αυτονόητο χρέος του, χωρίς να συλλογίζεται ότι θα μπορούσε και διαφορετικά να την αξιοποιήσει.

Το γεγονός ότι η απαίτηση της «ανθρωπιάς» έχει γίνει κοινός τόπος σήμερα δεν είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Δείχνει πως η οικουμενική ψυχή αισθάνεται βαθύτερα την ταλαιπωρία του ανθρώπου και αναζητεί διέξοδο.

Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει.

Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.

Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι έναςχειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγμα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.

Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν' αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή
αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει.

I.Μ.Παναγιωτόπουλος, Ο Σύγχρονος Άνθρωπος.
Οι Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 1988. 18η έκδοση (Διασκευή).

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.».
Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (Η «ανθρωπιά» ... «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 6

β) Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις:
έτσι (στην τέταρτη παράγραφο)
ωστόσο (στην έκτη παράγραφο).
Μονάδες 4

Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
αναλίσκεται, οικουμενική, διαστρεβλώσεις, ολωσδιόλου, ευζωίας.
Μονάδες 5

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κοινόχρηστος, συμμετοχή, αυτοακυρώνεται, γνώση, αδιάκοπης.
Μονάδες 5

Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο)
«Ερυθρού Σταυρού» (στην πρώτη παράγραφο).
Μονάδες 2

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
Μονάδες 3

Γ1. Σε άρθρο σας, που θα δημοσιευτεί σε τοπική εφημερίδα, να αναφερθείτε σε φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στην εποχή μας, αλλά και σε δραστηριότητες, ατομικές και συλλογικές, που αποσκοπούν στον περιορισμό αυτού του ελλείμματος (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40

Πέμπτη 15 Μαΐου 2014

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (2013-2001)

(2013- KEIM. 37- 42)
Γ1β. «in bellis civilibus»: να αντικατασταθεί o επιθετικός προσδιορισμός  με δευτερεύουσα πρόταση.  Μονάδες 3

Γ1γ. «Bellorum enim ... parta sit.»: να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από τη φράση «Cicero scripsit».  Μονάδες 5

Γ2α. «etiamsi natura tales non sint»: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης  (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο  εκφοράς της (μονάδες 2).  Μονάδες 3

Γ2γ. «Νunc intellego ... stultum fore»: να εντοπίσετε τον εξαρτημένο  υποθετικό λόγο (μονάδα 1), να τον μετατρέψετε σε ανεξάρτητο  (μονάδες 4), να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του (μονάδα 1)  και να σχηματίσετε υποθετικό λόγο που να δηλώνει υπόθεση  δυνατή ή πιθανή στο παρόν-μέλλον (μονάδες 2).  Μονάδες 8
(2012- KEIM. 28 - 32)

Γ1α. «tu hominem investiga»: να επαναδιατυπώσετε την  πρόταση, ώστε να εκφράζεται απαγόρευση και με τους  δύο τρόπους.  Μονάδες 4

Γ1β. «rediens»: να μετατρέψετε τη μετοχή στην αντίστοιχη  πρόταση, ώστε να εκφράζει το σύγχρονο σε σχέση με  το ρήμα της πρότασης, στην οποία ανήκει.  Μονάδες 2

Γ2β. «cogitando homines excellentes» : να γίνει η γερουνδιακή  έλξη (μονάδες 3) και να αιτιολογηθεί αν είναι  υποχρεωτική (μονάδες 2).  Μονάδες 5

Γ2γ. «Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem  publicam, semper mihi proponebam»: να μετατρέψετε  τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από τη φράση  «Cicero dicit».  Μονάδες 5

(2011- KEIM. 30 - 49)

Γ1β. «Murenam laudare debemus»: να αντικαταστήσετε το  debeo+απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύπο της  παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε και  το ποιητικό αίτιο.  Μονάδες 6

Γ1γ. «cum viri sui consilium de interficiendo Caesare  cognovisset»: να μετατρέψετε την πρόταση σε μετοχική  με αφαιρετική απόλυτη.  Μονάδες 6

Γ2β. «Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus  Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris  praeripuisset officium»: να εξαρτηθεί από τη  φράση «Aliquis dicit».  Μονάδες 4

Γ2γ. «cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa  poposcit»: να αντικαταστήσετε με τελική πρόταση  (μονάδες 3) και με σουπίνο (μονάδες 2) τον  προσδιορισμό του σκοπού που υπογραμμίζεται.  Μονάδες 5

(2010- KEIM. 23- 47)
Γ2α. «Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat»: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.
Γ2β. «occiso Scriboniano»: να μετατρέψετε τη μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση, η οποία να εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum.
Γ2γ. «ego, pater, cana esse malo»: να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από τη φράση «Iulia respondit».

(2009 - KEIM. 25 – 46)
3.β. ut laudandus is sit (nobis): Να αντικατασταθεί η δευτερεύουσα πρόταση από την ισοδύναμη εκφορά debeo + απαρέμφατο.
3.γ. quam nosmet ipsos: Να γράψετε τον β΄ όρο σύγκρισης με τον άλλο τρόπο.
4.β. Opibus urbis nolite confidere: Να δηλωθεί η απαγόρευση με τον άλλο τρόπο.
4.γ. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite:
Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, αφού τον εξαρτήσετε από το Cato monet eos (μετατρέποντας την κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα).
(2008 – KEIM. 32 – 40)
4.α. administrandi rem publicam: να γίνει η γερουνδιακή έλξη και να διευκρινίσετε αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι.
β. Solus Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit:  να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, αφού τον εξαρτήσετε από το: Cicero dixit...
 γ. quas ego mihi proponebam: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

(2007 – KEIM. 27 - 28)
4.α. Plato quidam Sardianus hominem comprehendit: Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.
β. Licinus servus Athenas fugit et in Asiam abiit: Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε πλάγιο λόγο, αφού τις εξαρτήσετε από τη φράση Cicero dixit.
γ. Tu hominem tradidisti: Να επαναδιατυπώσετε την πρόταση, ώστε να εκφράζεται απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.

(2006 – KEIM. 44 - 49)
β. Porcia cultellum tonsorium unguium resecandorum causa poposcit:  Να δηλώσετε τον προσδιορισμό του σκοπού με τελική πρόταση (μονάδες 3), σουπίνο (μονάδες 2) και ad+αιτιατική γερουνδιακού (μονάδες 3).

β. Quodsi forte ceciderunt, tum intellegitur: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να τον διατυπώσετε έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για το παρόν.
γ. Nullus locus amicitiae eis est: Να ξαναγράψετε την πρόταση, αφού την εξαρτήσετε από τη φράση Cicero dicit.
(2005 – KEIM. 41 – 47)
β. Sic vive: Να επαναδιατυπώσετε την πρόταση, ώστε να εκφράζεται η απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.
γ. Quin taces, ut consequaris, quod vis? Να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση από τις φράσεις: Philosophus hominem interrogat … και Philosophus hominem interrogavit …
β. coluisse: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά το απαρέμφατο (Μονάδες 2), να γράψετε το υποκείμενό του (Μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την πτώση του υποκειμένου (Μονάδες 3).

(2004 – KEIM. 30 – 48)
4.α. Si quid durius ..... praedicabat: Να αναγνωριστεί το είδος του υποθετικού λόγου και
να γραφεί έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για το παρόν καθώς και υπόθεση δυνατή ή πιθανή.
β. quod imperandum militibus esset: Να αντικαταστήσετε τον τύπο της παθητικής
περιφραστικής συζυγίας με τον αντίστοιχο τύπο του debeo+απαρέμφατο (μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική).

(2003 – KEIM. 21 – 28)
γ. Noli spectare: Να εκφράσετε την απαγόρευση με τον άλλο τρόπο.
4 α. Noli spectare quanti homo sit: Για τη δευτερεύουσα πρόταση αυτής της περιόδου να δηλώσετε το είδος της, να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της και να τη μεταφέρετε στον ευθύ λόγο.
β. Tu hominem investiga: Να μετατρέψετε την πρόταση αυτή σε βουλητική εξαρτώμενη από τη φράση Cicero illum monebat (= ο Κικέρων συμβούλευε εκείνον).
(2002 – KEIM. 37 – 32)
3. α. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet:
Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικό-τητα στο παρελθόν.
γ. nihil miserius quam ipsa victoria: Να διατυπώσετε με διαφορετικό τρόπο το β΄ όρο της σύγκρισης.
β. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor: Να επαναδιατυπώσετε τις παραπάνω προτάσεις, αφού τις εξαρτήσετε από το: Cicero dixit.

(2001 – KEIM. 30 – 48)
3.α. Murenam laudare debemus: Να αντικαταστήσετε το debeo + απαρέμφατο με τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε το ποιητικό αίτιο.
4.α. admissis amicis: Να μετατρέψετε τη μετοχή στην αντίστοιχή της δευτερεύουσα πρόταση (cum ιστορικός ή διηγηματικός + ρήμα).
4.β. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus: Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή.