KEIMENA XI - XV

ΚΕΙΜΕΝΟ ΧI

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes,quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et  Cannas   copias  Romanorum  profligavit  et  delevit. Populus  Romanus  cladem  Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africa  revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 χρονών, νίκησε όλα τα έθνη της Ισπανίας με πόλεμο και κυρίευσε το Σάγουντο με τη βία. Έπειτα διέσχισε με ελέφαντες τις Άλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις στρατιές των Ρωμαίων στον Τίκινο (ποταμό), στον Τρεβία (ποταμό), στην Τρασιμένη (λίμνη), και στις Κάννες. Ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φαβίου Μαξίμου στο Φαλερνό αγρό. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας επεδίωξε μάταια να τελειώσει τον πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων. Τελικά αγωνίστηκε εναντίον του Ποπλίου Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά οι Ρωμαίοι κατάκτησαν τη νίκη.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθεί ο πίνακας:

dux	gentes	elephantis	copias	cladem	victoriam	bellum

2. Nα µεταφερθούν τα ρήµατα του κειµένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού στο χρόνο, στην έγκλιση και στη φωνή που βρίσκονται.

3. Nα γράψετε τον Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρατατικό ενεργητικής φωνής όλων των ρημάτων του κειμένου στο πρόσωπο και τον αριθμό που βρίσκονται.

4. Nα µεταφέρετε το ρήµα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρακειµένου ενεργητικής φωνής, εφόσον αυτό είναι νοηµατικώς δυνατόν:

α) Ille copias barbarorum superabit.

β) Nos amici sumus.

γ) Milites ex insidiis hostium se expediunt.

δ) Hi cum hostibus dimicabant et copias eorum profligabant.

ε) Nos hostem cum elephantis montes transire audimus.

στ) Denique Romani victoriam reportabunt.

ζ) Tu sex annos in Italia complebis.

η) Pavidus dux hostium copias suas revocat.

θ) Hannibal dux Carthaginiensium erat.

5. Nα µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα µη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν µετασχηµατισθούν, δεν παρέχουν αποδεκτό νόηµα.

α) Romanus cladem pavidus audivit.

β) Cum hoste dimicavit et eum profligavit.

γ) Ille omnes gentes superavit.

δ) Nos bellum componere non possumus.

ε) Tu populos feroces profligavisti.

στ) Frustra rex bella componere cupivit.

ζ) Magnam cladem pavidi audivimus.

η) Ex magno periculo se expediverunt.

θ) Postea montem cum elephantis transiit.

ι) Cum gentibus barbaris dimicavistis et victorias reportavistis.

ια) Claros duces superavit et magnas urbes expugnavit.

ιβ) Tu populos feroces profligavisti.

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

L.  Aemilio  Paulo consuli  iterum  bellum   cum Perse  rege  gerere  obtigit.  Ut domum  ad vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. “Quid est” inquit “mea Tertia?   Cur tristis  es?   Quid tibi accidit?”  “Mi pater”  respondit illa  “Persa   periit” . Perierat  enim  catellus eo nomine, quem  puella multum amabat. Tum pater Tertiae  dixit “omen accipio”. Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορα, έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του Περσέα του βασιλιά. Μόλις γύρισε σπίτι του το βραδάκι, η κορούλα του η Τερτία, που ήταν τότε πολύ μικρούλα, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της. Ο πατέρας της τη φίλησε αλλά παρατήρησε ότι ήταν λίγο στενοχωρημένη. «Τι τρέχει, Τερτία μου;» ρώτησε. «Γιατί είσαι στενοχωρημένη; Τι σου συνέβη;» «Πατέρα μου, πέθανε ο Πέρσης» απάντησε εκείνη. Πράγματι είχε πεθάνει ένα σκυλάκι μ’ αυτό το όνομα, που η κοπέλα το αγαπούσε πολύ. Τότε είπε στην Τερτία ο πατέρας της: «Δέχομαι τον οιωνό». Έτσι από ένα τυχαίο λόγο προγεύτηκε στην ψυχή του την ελπίδα περίλαμπρου θριάμβου.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. α. Να τοποθετήσετε τις λέξεις στο κατάλληλο κουτάκι και να συμπληρωθούν έπειτα τα κενά του πίνακα: consuli, rege, eius, patris, osculum, tibi, nomine, omen.

      β. Να κλίνετε τα υπογραμμισμένα ουσιαστικά στον πληθυντικό.

Γενική	Δοτική	Αιτιατική	Κλητική	Αφαιρετική

2. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας:

Ονομ.εν.	Αιτ.εν.	Αφαιρ.εν.	Δοτ.πλ.	Αιτ.πλ.	Αφαιρ.πλ.
quae
	eam
quid
Illa
		eo
	quem

3. Να κλιθούν οι συνεκφορές: tristis pater, fortuito dicto, pareclari triumphi.

4. Οι παρακάτω ρηµατικοί τύποι να µεταφερθούν στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του παρακειµένου:

α) rediit: ............................................................................................................

β) est: ................................................................................................................

γ) respondit: ......................................................................................................

δ) perierat: ........................................................................................................

ε) dixit: ..............................................................................................................

στ) praesumpsit: .................................................................................................

5. α. Nα γίνει χρονική αντικατάσταση (ενεστώτας, παρατατικός, μέλλοντας, παρακείμενος) των ρημάτων: οbtigit, erat, cucurrit, dedit, animadvertit, accidit, respondit, amabat, dixit, accipio, praesumpsit.

β. Να γράψετε τους αρχικούς τους χρόνους.

6.  Να γράψετε τις παρακάτω φράσεις µεταφέροντας όλους τους τύπους των κλιτών λέξεων στον αντίθετο αριθµό:

. Filiola eius erat admondum parvula.

. Pater  filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam.

. Cur tristis es?

.Quid tibi accedit?

. Perierat catellus, quem puella multum amabat.

7.  Omen accipio: Να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την από την  έκφραση: «pater Tertiae dixit». Να προσέξετε τον λατινισµό του ειδικού απαρεµφάτου επί ταυτοπροσωπίας.

8. Να συνδέσετε τους αριθµούς της στήλης Α΄ µε τα γράµµατα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.

Α                                                                                        Β

1) bellum                                                                          α) ουσ. αρσενικό της β΄ κλίσης

2) rege                                                                              β) ουσ. αρσενικό της δ΄ κλίσης

3) vesperum                                                                     γ) επίθετο της γ΄ κλίσης

4) filiola                                                                            δ) ουσ. ουδέτερο της γ΄ κλίσης

5) fortuito                                                                         ε) επίθετο της β΄ κλίσης

6) tristis                                                                            στ) ουσ. αρσενικό της γ΄ κλίσης

7) omen                                                                             ζ) ουσ. θηλυκό της α΄ κλίσης

8) domum                                                                         η) ουσ. θηλυκό της β΄ κλίσης

                                                                                            θ) ουσ. ουδέτερο της β΄ κλίσης         

MAΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem  gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; ob repentinum monstrum terror animos  militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli  ratione  et  de stellarum  lunaeque statu  ac  montibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam  Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit.      

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λευκίου Αιμιλίου Παύλου, ο οποίος διεξήγε πόλεμο εναντίον του Περσέα του βασιλιά. Η σελήνη έπαθε έκλειψη ξαφνικά μια ξάστερη νύχτα΄ απ’ αυτό το ξαφνικό φοβερό θέαμα τρόμος κατέλαβε τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη φύση του ουρανού και για τη στάση και τις κινήσεις των άστρων και της σελήνης και μ’ αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό με αναπτερωμένο ηθικό στη μάχη. Έτσι τα ελευθέρια μαθήματα του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο σ’ εκείνη τη λαμπρή νίκη του Παύλου. Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαικού στρατού, ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.                                                 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας.

regem	nocte	exercitus	terror	ratione	Statu	metum

2. Να μεταφέρετε τους κλιτούς όρους των παρακάτω προτάσεων στον άλλον αριθμό:

-  Femina alacris ob victoriam exercitus Romani erat.

-  Duces exercituum Romanorum monstra in caelo viderunt.

-  Terror animos militum invaserat et fiduciam amiserunt.

-  Exercitus Romanus alacris adversus hostes dimicaverat et eos vicerat.

-  Gallus liberalibus artis aditum ad illustrem illam victoriam dederat.

3. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού µεταφερθούν τα ρήµατα στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσεις να είναι νοηµατικώς αποδεκτές. Nα µη θίξετε τις περιόδους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόηµα:

α) Hic bellum adversus Persen regem gerebat.

β) Ille legatus Luci Aemili Pauli erat.

γ) Serena nocte subito luna defecerat.

δ) Ille metum exercitus Romani vicerat.

ε) Imperator adversarios vincere potuit.

στ) Rex bellum adversus hostes gessit.

ζ) Illa terrorem suum vincere potuerat.

η) Exercitus fiduciam amiserat.

θ) Legatus de caeli ratione disputavit.

ι) Dux exercitum alacrem in pugnam misit.

ια) Tu fiduciam amisisti.

ιβ) Nos legati in bello adversus Persen regem fueramus.

4. Nα ξαναγράψετε τα παραδείγµατα, αφού µεταφέρετε τα ρήµατα στην ορι-

στική του ενεργητικού υπερσυντελίκου:

α) Hi bellum adversus hostes gerebant.

β) Ille legatus Luci Aemili Pauli erat.

γ) Ille metum exercitus Romani vicit.

δ) Ego metum vincere possum.

ε) Vos pavidi cladem audivistis.

στ) Imperator speculatores mittit.

ζ) Legatus de caeli ratione disputavit.

η) Terror ob repentinum monstrum animos militum invasit.

θ) Tu fiduciam amisisti.

ι) Nos legati in bello adversus Persen regem fuimus.

5.gerebat, invaserat, misit, dederunt, potuit, disputavit: Nα γίνει η χρονική αντικατάσταση των ρημάτων.

6. Να κλιθούν μαζί: alacer legatus, liberalis ars, illustris victoria, adversaries imperator, repentinus motus

ΚΕΙΜΕΝΟ ΧΙV

  Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitui M. Antonii fuerat, Athenas confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dedereat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire, hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, simile effigiei mortui. Quem simul asspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassius concussit et e somno eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Illi neminem viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

   Μετά τον Ακτιακό πόλεμο ο Κάσσιος από την Πάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του Μ. Αντωνίου, κατάφυγε στην Αθήνα. Εκεί μόλις είχε παραδώσει το ταραγμένο του πνεύμα στον ύπνο, όταν ξαφνικά μια τρομακτική μορφή εμφανίστηκε σ’  αυτόν. Νόμισε ότι ερχόταν προς το μέρος του ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με είδωλο νεκρού. Μόλις τον αντίκρισε ο Κάσσιος, αισθάνθηκε φόβο και θέλησε να μάθει το όνομά του. Εκείνος απάντησε ότι είναι ο Πλούτωνας . Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον σήκωσε από τον ύπνο. Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και τους ρώτησε για τον άνθρωπο. Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο Κάσσιος παραδόθηκε στον ύπνο για δεύτερη φορά και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή. Η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του ονείρου λίγες μέρες μετά. Πράγματι ο Οκταβιανός του επέβαλε την ποινή του θανάτου.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα:

	species
		effigiei
			timorem
exercitu				diebus

					servos

2. Nα κλιθούν οι συνεκφορές: ingentis magnitudinis, facie squalid, animum sollicitum.

3. Να µεταφέρετε τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους στο α΄ πληθυντικό

πρόσωπο της οριστικής του µέλλοντα:

α) fuerat: ..........................................................................................................

β) dederat: .......................................................................................................

γ) confugit: .......................................................................................................

δ) aspexit: ........................................................................................................

ε) respondit: .....................................................................................................

στ) viderant: ......................................................................................................

4. Να γράψετε το α΄ ενικό πρόσωπο του υπερσυντέλικου και το γ΄ πληθυντικό

πρόσωπο του συντελεσµένου µέλλοντα:

α) fuerat: ........................................................................................................

β) existimavit: ................................................................................................

γ) apparuit: ....................................................................................................

δ) aspexit: ......................................................................................................

ε) respondit: ...................................................................................................

στ) concussit: ...................................................................................................

ζ) viderant: .....................................................................................................

η) adfecit: .......................................................................................................

5. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήµατα στον πίνακα και να συµπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: fuerat, dederat,

apparuit, aspexit, adfecit, concussit, venit

6. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: in, se, ingentis, ad, illi, ex, res, de, paucis, nam, eos, fidem, cum, simul, eius, diebus, et, ibi, similem, vix, repente, tum, sollicitum, capitis.

oυσιαστικό	επίθετο	αντωνυμία	επίρρημα	πρόθεση	σύνδεσμος

ΚΕΙΜΕΝΟ ΧV

Germanorum  vita  omnis in  venationibus  atque  in studiis  rei  militaris  consistit.  Germani  non student agriculturae lacte, caseo et carne nutriuntur. Locis frigidissimis  pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus  creantur cum vitae necisque potestate. Equestribus proelliis saepe ex equis desiliunt  ac  pedibus  proeliantur : ephippiorum usus  res turpis  et  iners  habetur. Vinum   a  mercatoribus  ad  se  importari  non  sinunt, quod  ea re, ut arbitrantur,  remollescunt

homines  atque  effeminantur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στις στρατιωτικές ασχολίες. Οι Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργία΄ τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας. Αν και ζουν σε τόπους πολύ παγωμένους φορούν μόνο δέρματα και πλένονται στα ποτάμια. Όταν η πολιτεία κάνει πόλεμο, εκλέγονται άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου. Στις ιππομαχίες πηδούν συχνά από τα άλογά τους και πολεμούν πεζοί. Η χρήση της σέλας θεωρείται ντροπή και μαλθακότητα. Δεν επιτρέπουν να εισάγεται σ’ αυτούς κρασί από τους εμπόρους, γιατί, καθώς πιστεύουν,  οι άντρες γίνονται μαλθακοί  και εκθηλύνονται εξαιτίας αυτού.

 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά – συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις και στους δυο αριθμούς: vita omnis, venationibus, rei militaris, lacte, caseo, carne, pelles, magistratus, necisque, potestate, equestribus proeliis, pedibus, usus, iners, mercatoribus, homines.

2. nutriuntur, lavantur, proeliantur, desiliunt, habetur, arbitrantur, effeminantur: Να κλιθούν στο χρόνο, στη φωνή και στην έγκλιση που βρίσκονται.

3. Να σχηματιστούν τα απαρέμφατα ενεστώτα των παρακάτω ρημάτων, στη φωνή που βρίσκεται το καθένα: consistit, student, nutriuntur, lavantur, gerit, creantur, proeliantur,desiliunt, sinunt, arbitrantur, effeminantur.

4. Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων και στις δυο φωνές (όπου αυτό είναι δυνατό): effemino, proelior, lavo, arbitror.

5. Nα µετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:

α) Poetam curae et miseriae excruciant.

β) Graeci Troiam oppugnant et dolo expugnant.

γ) Venti Aenean in Africam portant.

δ) Regina Aenean amat et Aeneas reginam.

ε) Belua incolis nocet.

στ) Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat.

ζ) Sextus pudicitiam Lucretiae laedit.

η) Illis femina iniuriam aperit.

θ) Carthaginienses Hannibalem in Africam revocant.

ι) Mater liberos nutrit.

6. Nα αντικατασταθεί το ενεργητικό από το αντίστοιχο παθητικό απαρέµφατο και να γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις:

α) Ille servos puellam ad scopulum adligare iubet.

β) Imperator milites vinum in castra importare vetabat.
γ) Ille legatos legiones in his hibernis conlocare non sivit.

δ) Ego neminem silvas delere patior.

ε) Rex exemplo suo cives servare leges cogebat