Σάββατο 10 Μαρτίου 2012

ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑΣ

Α' ΜΕΡΟΣ:     Β   Ι   Α

   Στον όρο κοινωνική παθογένεια πέρα από τη βία, συμπεριλαμβάνεται  η επιθετικότητα και η εγκληματικότητα, φαινόμενα δηλαδή που δηλώνουν έλλειψη σεβασμού τόσο στον άνθρωπο, όσο και στην ομάδα.

  • Ποιες είναι οι μορφές της βίας;
    - Σωματική (κακοποίηση/ χειροδικία) - Ψυχολογική (εκφοβισμός/ εκβιασμός/ κινδυνολογία)
    - Πνευματική (ο δογματισμός/ επιβολή απόψεων)
  • Πού εκδηλώνονται φαινόμενα βίας;
    - Στα γήπεδα - στην πολιτική - στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία) - στα σχολεία      (ενδοσχολική βία) - στις σχέσεις μεταξύ των λαών - στην καθημερινότητά μας (κακοποιήσεις π.χ.γυναικών), στα ΜΜΕ,  νεανική βία.
  • Είναι φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου ή επίκτητο;
    - Η βίαιη συμπεριφορά θα μπορούσε να είναι φυσικό γνώρισμα, εφ' όσον ο άνθρωπος που δρα κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ψυχικά άρρωστος (έχει έμφυτη επιθετική και βίαιη τάση), ή έχει μια επιθετική προδιάθεση λόγω κληρονομικότητας. Όμως κατά κύριο λόγο η βία εξαρτάται από την προσωπικότητα κάθε ανθρώπου και από το περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει. Επομένως γίνεται αντιληπτό  πως ,όπως έλεγε και ο Σωκράτης- κανένας δεν είναι κακός με τη θέλησή του.
  • Η βία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες:
    - Στις αντιφάσεις της εποχής μας και κυρίως στις κοινωνικές ανισότητες (πλούτος - φτώχεια, ανεργία,..)
    - Στην ηθική κρίση, την υποχώρηση θεμελιωδών ανθρωπιστικών αξιών
    - Στην αναπαραγωγή σκηνών βίας από την τηλεόραση, τα  ηλεκτρονικά παιχνίδια, τον κινη -         ματογράφο, το διαδίκτυο.
    - Στον φανατισμό κάθε μορφής, που εγκλωβίζει τον άνθρωπο , όπως και ο ρατσισμός (βίαιη συμπεριφορά προς μετανάστες, μειονότητες)
    - Στην ψυχολογία κάθε ατόμου (αισθήματα ανασφάλειας, απουσία αυτοεκτίμησης, συσσωρευμένη καταπίεση και υποβάθμιση 
    - Στην ελλιπή παιδεία ( που δεν βοηθά τα άτομα να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και να αναπτύξουν ολόπλευρα την προσωπικότητά τους).
    - Στην καταναλωτική / υλιστική κοινωνία (η στέρηση των υλικών αγαθών που υπάρχουν γύρω μας σε αφθονία μπορεί να οδηγήσει στην αντίδραση και στη βία)
  • Οι συνέπειες είναι τραγικές. Συμπλέκονται με τις αιτίες και δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο.
    - Κυριαρχεί η
    δυσπιστία, ο φόβος, η ανασφάλεια, το αίσθημα αδικίας σε μία κοινωνία κι έτσι διασαλεύεται η κοινωνική της γαλήνη.
    - Προκαλούνται υλικές καταστροφές και αναστέλλεται η πολιτιστική ανάπτυξη.

    -Δεν λειτουργούν σωστά οι θεσμοί (δημοκρατία)
    - Διακυβεύεται η ζωή του ατόμου.
    - Οι ανθρώπινες σχέσεις υπονομαύονται και κυριαρχεί η καχυποψία μεταξύ των ανθρώπων.
    -Επιδεικνύονται αισθήματα(όπως επιθετικότητα και βαναυσότητα) που υποβιβάζουν τον άνθρωπο.
  • Ωστόσο όπως και σε άλλα αρνητικά φαινόμενα, έτσι κι εδώ υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης:
    - η θέσπιση από την πολιτεία νομοθετικών και αστυνομικών μέτρων προστασίας του συνόλου τα οποία όμως δεν θα καταστρατηγούν, με κανένα πρόσχημα, κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα.
    - η προώθηση σταθερών πολιτισμικών αξιών και η αποκατάσταση της κλίμακας των αξιών με κορυφαία αξία τον άνθρωπο.
    - Αναβάθμιση των βασικών φορέων αγωγής: οικογένειας, εκπαίδευσης, ΜΜΕ, ώστε να προάγουν καθολική ουσιαστική και ανθρωπιστική (από το σχολείο) παιδεία, να μεταδίδουν υγιή πρότυπα κ.α. 
    - Οι πνευματικοί άνθρωποι προβάλλοντας το δικό τους φωτεινό παράδειγμα και επιδιώκοντας τον διάλογο ιδιαίτερα με τους νέους.
     
ΚΕΙΜΕΝΟ 1.


Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική - Θανάσης Τριαρίδης

[Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Θ.Τ. αμέσως μετά τις δολοφονίες του Χαμί Νατζάφι (28.4.2010 – http://www.triaridis.gr/keimena/keimD065.htm) και των τριών υπαλλήλων της Μαρφίν (05.5.2010 – http://www.triaridis.gr/keimena/keimD067.htm).]
1. Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική
Αny mans death diminishes me, because I am involved in mankind * Ο θάνατος του κάθε ανθρώπου με λιγοστεύει αφάνταστα γιατί εγώ είμαι η ανθρωπότητα * John Donne, 1624
Τις τελευταίες μέρες οι δοξολογίες του φόνου εναλλάσσονται με την πράξη του φόνου, ξαναδείχνοντας (: ξαναεπιβεβαιώνοντας) το φασιστικό πρόσωπο της πολιτικής βίας. Οι κτηνώδεις Ο.Υ.Κ. που έκαναν παρέλαση στο όνομα της… δημοκρατίας ουρλιάζοντας συνθήματα φόνου («Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι ποτέ, το αίμα σου θα χύσουμε, γουρούνι Αλβανέ…») απέδειξαν για μια ακόμη φορά πως ο στρατός (ο κάθε στρατός) είναι ένας θεσμός θανάτου, μια απάνθρωπη εκπαίδευση στο μίσος, στον φόνο και την κτηνωδία. Η βόμβα που διαμέλισε έναν δεκαπεντάχρονο Αφγανό μετανάστη και τύφλωσε τη δεκάχρονη αδελφή του ενώ έψαχναν στα σκουπίδια για να επιβιώσουν, ξαναϋπογράμμισε το αυτονόητο: πως όποιος φτιάχνει βόμβες (και κάθε άλλο όπλο), τις φτιάχνει για να σκοτώσει ανθρώπους – και πως στο βάθος του ορίζοντα προσδοκίας του υπάρχει ο φόνος, άλλοτε σαφώς στοχοθετημένος κι άλλοτε θαμπός και τυφλός, μα πάντοτε ζωντανός. Έτσι, ο δεκαπεντάχρονος Χαμί Νατζάφι έγινε κομμάτια επειδή ένας άλλος συνάνθρωπός του αποφάσισε πως αξίζει να υπογραμμίσει τις όποιες σκέψεις του φτιάχνοντας μια βόμβα θανάτου και σπέρνοντάς τη μέσα στο πλήθος.
Εδώ και χρόνια γράφω βιβλία και κείμενα ενάντια σε κάθε πολιτική βία από όπου κι αν προέρχεται – είτε από κτηνώδεις θεσμούς θανάτου (όπως ο στρατός), είτε από μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού (όπως οι θρησκείες και τα έθνη), είτε από φασιστικές ακροδεξιές ή φασιστικές «αντιεξουσιαστικές» ομάδες. Και πλήρωσα το τίμημα για αυτήν τη στάση με πολύπλευρες επιθέσεις, λοιδορίες και παντοειδή αποκλεισμό – ο οποίος ωστόσο μεταφράζεται μέσα μου ως η μεγαλύτερη δυνατή τιμή για κάποιον που γράφει. Ωστόσο, παρά το ότι έχω ζήσει επί αρκετά χρόνια τον τυφλό ανορθολογισμό του δημόσιου διαλόγου, συχνά προβληματίζομαι με την υποκριτική αφέλεια που συμπλέκεται με την ανυπόκριτη βλακεία: Χρειάζεται κανείς να ακούσει τα απάνθρωπα συνθήματα των Ο.Υ.Κάδων για να διαπιστώσει τον τρόμο και τον φόνο που κηρύσσει κάθε στρατός και κάθε «έθνος»; Και χρειαζόταν να διαμελιστεί ένα δεκαπεντάχρονο παιδί για να διαπιστώσουμε (περίπου έκπληκτοι) πως οι βόμβες διαμελίζουν ανθρώπους; Τι ήταν αυτό που μας έκανε να υποθέσουμε πως μπορούν να υπάρξουν «ανθρώπινοι στρατοί δολοφόνων», «δίκαιοι φόνοι» και «καλές βόμβες»; – εν τέλει, τι ήταν αυτό που μας έπεισε πως μπορεί να υπάρξει μη φασιστική πολιτική βία σε βάρος των συνανθρώπων μας;
Κι αν η καθαρή ναζιστική ιδεολογία θεωρεί τη βία, τον τρόμο και τον φόνο μέσα απόδειξης της «φυσικής ισχύος» του «δυνατού» επί του «αδύναμου» (και άρα θεμιτή πολιτική μέθοδο στο κτηνώδες και απάνθρωπο σύστημα που ευαγγελίζεται), τι κάνει αυτούς που θέλουν να αντιπαραταχτούν στον φασισμό να χρησιμοποιούν τις ίδιες μεθόδους (τη βία, τον τρόμο και τον φόνο); Ιδίως για όσους αυτοπροσδιορίζουν την πολιτική τους δράση στην «αντι-εξουσία» και συνάμα θεωρούν τις βόμβες «μέσο αγώνα», συχνά προβληματίζομαι, πέραν των άλλων, για το μέγεθος της ευήθειάς τους: υπάρχει πιο κτηνώδης εξουσιαστική πράξη από τον φόνο του άλλου; Πώς μπορεί η πολιτική δολοφονία και ο πολιτικός τρόμος να είναι προστάδιο της «ελευθερίας» την οποία επικαλούνται; Δεν καταλαβαίνουν πως «ελευθερία» εν τρόμω και εν φόνω δεν υπάρχει παρά μόνο ως ολοκληρωτικό τέρας; Δεν καταλαβαίνουν πως έχουν γίνει νεοναζί φασίστες – απαράλλακτοι με αυτούς που υποτίθεται πως αντιμάχονται (και με τους οποίους αλληλοτροφοδοτούνται με μίσος και τρόμο);
Επίσης προβληματίζομαι και για όσους επιχειρούν να αρθρώσουν δημόσιο παρεμβατικό λόγο και με τη σειρά τους αυτοπροσδιορίζονται ως διαφόρων αποχρώσεων «ελευθεριακοί», «αναρχικοί» ή ό,τι ανάλογο (σε «καταλήψεις», «στέκια», εκδοτικές ή άλλες προσπάθειες): άραγε, τι περιμένουν για να πουν πως όποιος φτιάχνει μια βόμβα είναι ένας κτηνώδης δολοφόνος (γιατί, στη βάση της χρήσης της, κάθε βόμβα φτιάχνεται για να μακελέψει ανθρώπινες ζωές) ανεξάρτητα από τα «κίνητρα»-νεφελώματα που απλώνονται στο μυαλό του; Κάποιοι από τους ανθρώπους ετούτου του χώρου σιώπησαν (και σιωπούν) επί χρόνια για τους βαθύτατα εξουσιαστές-αυτόκλητους «δικαστές»-δολοφόνους της «17 Νοέμβρη», της «Σέχτας Επαναστατών» και των λογιών άλλων ομάδων δολοφόνων, γιατί θεώρησαν πως κάτι τέτοιο θα ακύρωνε την κριτική τους για τα εγκλήματα του αστικού κράτους (ποιος πανηλίθιος τούς έπεισε για κάτι τέτοιο; – όσοι δηλαδή κάνουμε επί χρόνια κριτική για αυτά τα εγκλήματα των αστικών κρατών και ταυτόχρονα μιλάμε καθαρά για τα εγκλήματα των λογής ολοκληρωτισμών, αυτοακυρωνόμαστε;). Κάποιοι (και, αλίμονο, όχι λίγοι) φτάσανε στο σημείο να θεωρούν τα «αντιεξουσιαστικά»-ναζιστικά τάγματα εφόδου με τις βαριοπούλες ως χαριτωμένα «μπάχαλα» (δικιά τους έκφραση) και να λογαριάζουν τα γκαζάκια (μια φασιστική μαφιόζικη πράξη ακραίου πολιτικού τρόμου) ως κάτι περίπου ασήμαντο και περίπου άμεμπτο, με το οποίο συνταυτίζονται ή (στην καλύτερη περίπτωση) «απλώς διαφωνούν» (αλίμονο, οι ίδιοι άνθρωποι ενοχλήθηκαν βαθύτατα που στο βιβλίο μου Κόψε-κόψε έβαλα τους δήθεν «αντι-εξουσιαστές» να χαιρετούν ναζιστικά, γιατί όπως είπαν «τσουβαλιάζω απαράδεκτα…») Και τις τελευταίες μέρες βλέπω (με κλιμακούμενη φρίκη) πως οι ίδιοι πάνω-κάτω άνθρωποι περιμένουν να δουν τι πολιτικό πρόσημο είχε ο ηθικός αυτουργός της βόμβας που διαμέλισε το δεκαπεντάχρονο παιδί, ώστε να τοποθετηθούν για το εάν είναι φασίστας δολοφόνος (παρόμοιος με τον Κουφοντίνα, τον Κορκονέα, τους νεοναζί που μαχαιρώνουν μετανάστες, τους φονιάδες της «Σέχτας») ή κάτι άλλο (τι άραγε;). Πώς μπορούν να εκπέφτουν σε τόση απανθρωπιά; Πώς μπορούν με τη βουερή σιωπή τους να γίνονται ηθικοί αυτουργοί του πολιτικού φόνου;
Ας είναι. Οι άνθρωποι κρινόμαστε από την επιλεκτική ή καθολική σιωπή μας όσο και από τα λόγια μας – και πρώτα από όλους σταθμίζουμε οι ίδιοι τις πράξεις μας στο όποιο ζύγι λογαριάζει ο καθένας ως δραστικότερο. Εγώ πιστεύω πως πρέπει να μιλούμε για όλους και για τα εγκλήματα όλων – πρωτίστως για τα δικά μας. Όλοι όσοι διαβάζουν τα βιβλία μου ξέρουν πως στην κριτική μου για τα εγκλήματα των αστικών κρατών, ποτέ δεν έβγαλα τον εαυτό μου από το κάδρο των φονιάδων (το αντίθετο θαρρώ). Μα αυτό δεν σημαίνει πως θα πάψω να μιλάω για τα εγκλήματα των εθνών και των θρησκειών, για τα εγκλήματα κάθε λογής ολοκληρωτισμού (μαύρου, λευκού, γαλάζιου, κόκκινου, μαυροκόκκινου ή όπου άλλου) και κάθε φονικής ανθρωποδιόρθωσης που λογαριάζει μια ντούμπα με πτώματα ως προϋπόθεση της αγάπης.
Έτσι επιμένω στο ίδιο αμόνι – και όσο πιο καθαρά μπορώ: Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική, από όπου κι αν προέρχεται. Όσοι την ασκούν (είτε με το ρόπαλο, είτε με την πέτρα, είτε με το πιστόλι, είτε με τη βόμβα είτε με όποιον άλλο τρόπο) είναι διαφόρων διαβαθμίσεων νεοναζί. Και όσοι σιωπούμε απέναντι σε τούτη την πολιτική βία, είτε περιμένοντας να δούμε αν αυτοί που την άσκησαν είναι οι «δικοί μας» «καλοί» δολοφόνοι ή οι «κακοί άλλοι», είτε θεωρώντας πως με τη σιωπή μας υπηρετούμε την ηθική τάξη της «ανώτερης ιδεολογίας» μας, είμαστε αδιαβάθμητοι συνένοχοι.
Θ. Τ. — 01.4.2010
ΚΕΙΜΕΝΟ 2.
28.12.2003
Κατερίνα Σώκου
Κοινωνιολόγος υγείας και ιατρικής
Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού 
Εισαγωγή

Εκδηλώσεις βίας στη σχολική κοινότητα, εκφρασμένες με διάφορες μορφές, έχουν παρατηρηθεί από πολύ παλιά. Δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Κάθε μορφή βίας έχει κατά καιρούς παρουσιαστεί : λεκτική, σωματική, ψυχολογική-συναισθηματική, σεξουαλική, βανδαλισμός. Θύτες και θύματα προέρχονται από κάθε κοινωνική ομάδα της σχολικής κοινότητας περιλαμβάνοντας και άτομα από τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο. Συχνά η έκφραση της βίας έχει στόχο το σχολικό κτίριο, τη σχολική περιουσία και τον περιβάλλοντα χώρο. Μέχρι πρόσφατα, τα διάφορα περιστατικά βίας αντιμετωπίζονταν ως μεμονωμένα γεγονότα. Δεν είχαν ληφθεί σαφή μέτρα πρόληψης. Ανάλογα με τη σοβαρότητα επιβάλονταν διάφορες κυρώσεις είτε από το σχολείο, είτε και από τους ιδιώτες – θύματα και ορισμένες φορές από τη δικαιοσύνη. Επειδή το φαινόμενο της βίας στη σχολική κοινότητα συνεχίζει να εμφανίζεται και συχνά να απειλεί σοβαρά το κοινωνικό σύνολο, πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη και την Αμερική έδωσαν έμφαση στην καταγραφή και την ανάλυσή του και προχώρησαν στην ανάπτυξη πολιτικής για τον έλεγχο παρόμοιων εκδηλώσεων στη σχολική κοινότητα.
Μια από τις πολιτικές για την καταστολή της βίας στο σχολικό περιβάλλον αλλά και στην κοινωνία, που προτείνεται στο παρόν άρθρο, είναι η συστηματική ανάπτυξη της προαγωγής της ψυχικής και κοινωνικής υγείας στο σχολείο, σε συνεργασία με τους γονείς και την κοινότητα, με ιδιαίτερο στόχο την ανάπτυξη προγραμμάτων για τον έλεγχο της βίας και των κοινωνικών συγκρούσεων.

Η βία και οι εκφραστές της

Η βία ως κοινωνικό φαινόμενο έχει στενή σχέση με την κοινωνική ανισότητα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ματαίωση και τη διαφορετικότητα. Είναι συνυφασμένη με την παραβατικότητα, το αδιέξοδο και το φόβο αλλά και με την εκμηδένιση, την απαξίωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εν δυνάμει βίαιοι. Ενεργοποιούν αυτή τους την ιδιότητα όταν για παράδειγμα εμποδίζονται να ικανοποιήσουν μιας ζωτικής γι αυτούς σημασίας ανάγκη. Η βία, σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να λειτουργήσει ως η μοναδική διέξοδος και να εκδηλωθεί είτε με επιθετική συμπεριφορά προς τα έξω, είτε με επιθετική συμπεριφορά προς το ίδιο το άτομο, ενδοβάλλεται. Δεν υπάρχουν δηλαδή βίαιοι άνθρωποι, κάποιοι όμως γίνονται βίαιοι κάτω από ορισμένες συνθήκες οι οποίες δημιουργούνται από την αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον (1).

Ορίζοντας τη σχολική βία

Η σχολική βία αναφέρεται στην επιβολή της βούλησης ενός μέρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας
σε κάποιο άλλο και η πρόκληση ζημιάς ή βλάβης (2). Οι μορφές της σχολικής βίας περιλαμβάνουν τη λεκτική, τη σωματική, την ψυχολογική, τη σεξουαλική βία και το βανδαλισμό. Η σχολική βία περιλαμβάνει και εγκληματικές ενέργειες σε ορισμένα κράτη, όπως για παράδειγμα στην Αμερική αλλά και σε κάποια στην Ευρώπη.
Η σχολική βία διακρίνεται στον εκφοβισμό, στο «bullying», και στη βία. Το «bullying» είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης από τους Βρετανούς, τους Ολλανδούς και τους Σκανδιναβούς. Ο όρος σχολική βία χρησιμοποιείται από όλους τους άλλους Ευρωπαίους (2). Ο εκφοβισμός είναι συνυφασμένος με την κοροϊδία, το πείραγμα και τον αστεϊσμό. Το πότε ένα πείραγμα συσχετίζεται με τη βία εξαρτάται από την υποκειμενική αξιολόγηση του θύματος.
Η έννοια της ασφάλειας, «security», είναι μια ευρύτερη έννοια και αναφέρεται στην αίσθηση της σιγουριάς, της απουσίας του φόβου από επιθετικές συμπεριφορές, της προστασίας του σχολείου από την κοινότητα.
Οι ορισμοί της σχολικής βίας, του εκφοβισμού και της ασφάλειας δεν είναι απόλυτοι. Επηρεάζονται από το πολιτισμικό πλαίσιο και τις εκάστοτε κοινωνικές, πολιτικές και ιστορικές συνθήκες.

Διαστάσεις της σχολικής βίας

Η σχολική βία εμφανίζεται συνήθως με τις ακόλουθες διαστάσεις : βία μεταξύ μαθητών, βία μεταξύ εκπαιδευτικών, βία από τους εκπαιδευτικούς προς τους μαθητές και το αντίστροφο, βία από τους εκπαιδευτικούς προς την εξουσία, -τη διοίκηση, τη διεύθυνση ή όπως αυτή εκφράζεται-, βία από εξωσχολικούς παράγοντες προς μέλη της σχολικής κοινότητας, μαθητές, εκπαιδευτικούς ή και τους δύο, και το αντίστροφο, βία από γονείς προς εκπαιδευτικούς ή και προς μαθητές και το αντίστροφο. Η βία μπορεί να εκδηλωθεί από ένα μεμονωμένο άτομο προς ένα άλλο ή προς ένα σύνολο ατόμων, αλλά και από πολλά άτομα προς ένα μεμονωμένο ή προς ένα σύνολο ατόμων.

Το φαινόμενο της σχολικής βίας στην Ελλάδα

Οι μελέτες που έχουμε στην Ελλάδα για τη σχολική βία αναφέρονται κυρίως στη βία μεταξύ μαθητών και σε αυτήν μεταξύ μαθητών και εξωσχολικών παραγόντων. Ερευνες για περιστατικά βίας μεταξύ εκπαιδευτικών, από εκπαιδευτικούς προς μαθητές και το αντίστροφο και από εξωσχολικούς παράγοντες προς μαθητές και το αντίστροφο δεν έχουν επίσημα καταγραφεί. Υπάρχει δηλαδή ένας σκοτεινός αριθμός βίαιων περιστατικών που παραμένει ανεξιχνίαστος, δεν ορίζεται ως βία και σιωπηρά αξιολογείται ως πολιτισμική ή ως ιδιόμορφη προσωπική συμπεριφορά, σχολική τιμωρία ή κάπως αλλιώς. Συχνά περιστατικά βίας μένουν ανέγγιχτα γιατί στιγματίζουν ιδιαίτερα τους θύτες ή και τα θύματα και εκθέτουν το κύρος του σχολείου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η σιωπή εγκλωβίζει τη βία στη μνήμη αυτών που την έζησαν, με άγνωστες συνέπειες.

Η σχολική βία στην Ελλάδα, αν και δεν έχει πάρει τις διαστάσεις που παρατηρούνται σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική, όπου έχουν συμβεί και εγκληματικές ενέργειες, δεν περιγράφει την πραγματική έκταση του φαινομένου και συχνά δεν αξιολογεί τα πραγματικά αίτια.

Μεταξύ 1992 και 2000 διεξήχθηκαν αρκετές έρευνες στην Ελλάδα που τα αποτελέσματά τους έδωσαν περιγραφικά στοιχεία για τη σχολική βία ανάμεσα στους μαθητές και την επιθετική συμπεριφορά των μαθητών στη χώρα (3, 4, 5, 6). Τα στοιχεία αναφέρονται σε λεκτική κακοποίηση, ξυλοδαρμούς, απειλές και σε βανδαλιστικές ενέργειες. Πολλά από τα αποτελέσματα των ελληνικών ερευνών παρουσιάζουν παρόμοια ευρήματα με μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε άλλες χώρες, σχετικά με τις μορφές σχολικής βίας άλλων χωρών, τα χαρακτηριστικά των θυμάτων, των θυτών, των σχολικών μονάδων και των περιοχών που παρουσιάζονται τέτοια φαινόμενα.

Σύμφωνα με έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς που διεξήχθη σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα και αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν στον ημερήσιο τύπο το 2000, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία για τη σχολική βία στην Ελλάδα (3):

Ποσοστό Μαθητών %    -    Εμπλοκή σε βίαιο περιστατικό

23,2 - έχει πάρει ενεργό μέρος σε βίαιο περιστατικό
11,6 - έχει υπάρξει θύμα
36.5 - που πήραν μέρος σε βίαια περιστατικά είναι αγόρια.
10,0 - που πήραν μέρος σε βίαια περιστατικά είναι κορίτσια
29,4 - είναι μάρτυρες βίαιων περιστατικών μεταξύ ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών.
58,2 - είναι μάρτυρες βίαιων περιστατικών στη Θεσσαλονίκη
39 - Είναι μάρτυρες βίαιων περιστατικών στην Αθήνα


Ποσοστό Μαθητών %  -  Μορφή βίας σύμφωνα με μαρτυρίες μαθητών
60 - έχουν αντιληφθεί βίαια περιστατικά μέσα - έξω από τα σχολεία τους.
21 - έχει δει πάνω από 5 περιστατικά καταστροφών στο σχολείο
15,7 - έχει αντιληφθεί πάνω από 5 βίαια περιστατικά.
48,8 - έχει δει βία σε αθλητικές συναντήσεις


Οι μορφές σχολικής βίας, σύμφωνα με την ίδια έρευνα και με βάση τις ομολογίες των μαθητών, διακρίνονται σε καταστροφές σχολικού εξοπλισμού και βανδαλισμούς, που είναι και τα περισσότερα περιστατικά. Το 76,7% των περιστατικών βίας περιλαμβάνει βρισιές - απειλές και το 57 % αλληλοξυλοδαρμούς.

Οπως και σε έρευνες άλλων χωρών, το μεγαλύτερο ποσοστό βίας εμφανίζεται στις μεγάλες πόλεις. Στην Ελλάδα, το 63,8% των μαθητών του δείγματος της Αθήνας δηλώνει ότι έχει δει βίαια περιστατικά ανάμεσα σε συμμορίες νέων ενώ ο μέσος όρος της χώρας για παρόμοια γεγονότα είναι 50.4 %. Επίσης το ποσοστό βίαιης επίθεσης μέσα σε σχολείο, με κανονικό ή αυτοσχέδιο όπλο, στην Αθήνα είναι 20%, ενώ ο μέσος όρος τέτοιων περιστατικών για την υπόλοιπη Ελλάδα είναι 12,2%. Το 22,8 % των περιστατικών σχολικής βίας στην Αθήνα συνδέονται με ναρκωτικά. Ο μέσος όρος για την υπόλοιπη Ελλάδα είναι 14,4 %.

Σύμφωνα με έρευνα του Γκότοβου (4), σε μικρότερο δείγμα :
- 40 % των μαθητών παρατηρούν ότι υπάρχει αύξηση της βίας στα σχολεία.
- 1 στους 4 μαθητές είναι θύμα ξυλοδαρμού κατά τη διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο ή το αντίστροφο.
- 35 % των μαθητών κρίνει ότι οι μαθητές πρέπει να εκπαιδευθούν σε αμυντικές μεθόδους

Η έρευνα των Φακιολά και Αρμενάκη (5), που είχε διεξαχθεί στις αρχές της δεκαετίας του –90 σε αντιπροσωπευτικό δείγμα νέων της Αθήνας ηλικίας 14-21 χρονών, είχε δείξει ότι :

Ποσοστό Μαθητών %  -  Εμπλοκή μαθητών σε βίαια περιστατικά
60 - είχε λάβει μέρος σε βίαιες ενέργειες την τελευταία χρονιά
11 - είχε χρησιμοποιήσει λεκτική βία
6 - είχε λάβει μέρος σε βίαιες συγκρούσεις, βρισιές και ξυλοδαρμούς
3 - είχε λάβει μέρος σε συγκρούσεις μόνο με χτυπήματα.

Η ανάλυση της έρευνας για τον εκφοβισμό στο δημοτικό σχολείο των Χατζή, Χουντουμούδη και Πατεράκη (6), σε 1312 μαθητές, ισάριθμα περίπου αγόρια και κορίτσια από 8 δημοτικά σχολεία της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας, έδειξε τα ακόλουθα αποτελέσματα για το έτος 1999:

Ποσοστό Μαθητών % - Διαστάσεις και μορφές εκφοβισμού, «bullying», σε δημοτικά σχολεία
14,7 - θύματα εκβιασμού
6,24 - θύτες
4,8 - θύτες και θύματα
42,5 - λεκτική βία «μου έλεγε βρισιές»
34  - μόνο αγόρια /σωματική βία που δηλώνουν αγόρια
22,83 - μόνο κορίτσια /σωματική βία που δηλώνουν κορίτσια
25,3  -  μόνο αγόρια / λεκτικές απειλές που δηλώνουν τα αγόρια
38 - μόνο κορίτσια / λεκτικές απειλές που δηλώνουν κορίτσια

Επιπλέον, στοιχεία από τις παραπάνω έρευνες δείχνουν ότι μαθητές με υψηλότερη βαθμολογία εμπλέκονται λιγότερο σε βιαιότητες, είτε ως θύτες είτε ως θύματα. Μόνο το 10 % των άριστων μαθητών ανέφερε κάποια εμπλοκή σε βίαια γεγονότα, ενώ το 33,6 % από τους μαθητές με μέτρια βαθμολογία ανέφερε σχετική του εμπλοκή. Από τους μαθητές - θύματα τέτοιων περιστατικών, το 3,5 % ήταν άριστοι μαθητές ενώ το 22,7 % ήταν μαθητές με μέτριους βαθμούς.
Οι σχολικές μονάδες που έχουν υψηλά ακαδημαϊκά αποτελέσματα παρουσιάζουν χαμηλότερη σχολική βία.
Επίσης παρατηρείται ότι όσο οι μαθητές μεγαλώνουν σε ηλικία τόσο η εμπλοκή τους σε βίαιες ενέργειες και συμπεριφορές μειώνεται. Οι μαθητές που εμπλέκονται σε βίαια περιστατικά συνήθως είναι θύτες και θύματα.
Στις αστικές περιοχές παρατηρούνται περισσότερα περιστατικά βίας.

Το ζήτημα της βίας στην ελληνική κοινωνία και στην ελληνική σχολική κοινότητα χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση προκειμένου να μελετηθούν οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή του στη χώρα μας αυτήν τη χρονική περίοδο και να σχεδιαστούν μέτρα πρόληψης.

Η αντιμετώπιση της σχολικής βίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση

Το θέμα της σχολικής βίας σε πολλά κράτη της Ευρώπης και στην Αμερική είναι πολύ παλαιότερο και συχνά έχει σοβαρές διαστάσεις. Το ζήτημα προβλημάτισε τις κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης τη δεκαετία του –90, καθώς οι πολιτικές, οικονομικές και άλλες κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στην Ευρώπη τα τελευταία 15 χρόνια και οι μετακινήσεις των πληθυσμών, αναμένεται να δημιουργήσουν αύξηση του φαινομένου. Το 1997 η Ευρωπαϊκή Ενωση ενέκρινε τη διοργάνωση διακρατικής διάσκεψης με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων, κυβερνητικών εκπροσώπων και εκπαιδευτικών με σκοπό την προώθηση πολιτικών από τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την πρόληψη της σχολικής βίας στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (2).

Το θέμα της σχολικής βίας συζητιέται υπό το πρίσμα της ασφάλειας στο σχολείο, όρος θετικός και με ευρύτερο περιεχόμενο. Ενέχει την έννοια της ποιότητας, της πρόληψης και της φροντίδας που παρέχει η σχολική κοινότητα ως χώρος μάθησης και εργασίας. Η σχολική βία περιορίζεται σε πρόβλημα της σχολικής κοινότητας ή και της ατομικής συμπεριφοράς των εμπλεκομένων στην ενέργεια. Δεν εξετάζεται ως αντανάκλαση προβλημάτων της ευρύτερης κοινωνίας ή ως διαντίδραση της σχολικής κοινότητας σε ζητήματα της τοπικής ή ευρύτερης κοινωνίας. Η σχολική βία αν και είναι συνυφασμένη με τη νεανική παραβατικότητα και εγκληματικότητα, ανεξαρτητοποιείται. Επαναξιολογείται και επανακαθορίζεται με τρόπο που να επιτρέπει μια σφαιρική αντιμετώπιση και την επιβολή ποινής ανάλογα με τα συστήματα αξιών του κοινωνικού συνόλου. Ανάγεται σε συμπεριφορά η οποία συνυφαίνεται με τις πολιτισμικές διαστάσεις του τόπου και του χρόνου. Η Ευρωπαϊκή Ενωση συνηγορεί υπέρ της δημιουργίας νέων κοινωνικών και ψυχολογικών υπηρεσιών και την αναδιοργάνωση παλαιότερων με σκοπό το σχεδιασμό και την οργάνωση παρεμβάσεων για τη βελτίωση του κοινωνικού ελέγχου καθώς και την επιμόρφωση ειδικών στελεχών και των εκπαιδευτικών και την πρόληψη της βίας.

Πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν σχεδιάσει εκτενή μέτρα για την πρόληψη της βίας στο σχολείο. Σε πολλά κράτη όπως στην Ολλανδία, τη Σουηδία και τη Γερμανία η κάθε σχολική μονάδα έχει ένα αναπτυγμένο πρόγραμμα για τον έλεγχο της σχολικής βίας. Οι μαθητές έχουν ενεργητική συμμετοχή στο πρόγραμμα και σε ορισμένες χώρες τους δίνονται αυξημένες ευθύνες (2). Το θέμα της σχολικής βίας αντιμετωπίζεται σφαιρικά. Για παράδειγμα η Σουηδία εντάσσει το πρόγραμμα πρόληψης της σχολικής βίας στα θέματα ασφάλειας, οδικής συμπεριφοράς, συμπεριφοράς σε σχέση με τα ατυχήματα, στην πρόληψη του αλκοόλ και στα δικαιώματα του παιδιού.

Η σχολική βία δεν αναφέρεται στις πολιτικές της Ελλάδας ως ένα αυτόνομο ζήτημα. Από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας η σχολική βία αντιμετωπίζεται από την ευρύτερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, χωρίς όμως να αποτελεί ιδιαίτερο στόχο ή να γίνεται ρητή αναφορά στο ζήτημα. Οι πολιτικές που συμβάλουν στη βελτίωση του σχολικού κλίματος και στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, μπορούν να συμβάλουν και στην πρόληψη της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως αν ο εκπαιδευτικός έχει την κατάλληλη επιμόρφωση.
Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται ιδιαίτερη επιμόρφωση για τη διαχείριση των πολιτισμικών,δεοντολογικών, συναισθηματικών, ψυχικών και άλλων συγκρούσεων που συμβαίνουν στην τάξη αλλά και στον ίδιο, ως μέλους της κοινωνίας που ζει, που αποδέχεται τις αξίες της και τις στηρίζει, τις αναπαράγει ή τις θέτει στην κρίση και τον προβληματισμό του συνόλου με το λόγο και το έργο του.

Η προαγωγή της ψυχικής υγείας στο σχολείο ως μέτρο πολιτικής για την πρόληψη της βίας

Η προαγωγή της υγείας αναφέρεται στον έλεγχο που ασκεί ο άνθρωπος για τη βελτίωση της προσωπικής του υγείας και αυτής του περιβάλλοντός του. Κύρια συστατικά της είναι: η ενδυνάμωση της κοινοτικής δράσης με την ανάπτυξη μέτρων και στρατηγικών που ανταποκρίνονται στις νέες κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες και ανάγκες. Η δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος για όλους όσους ζούν στην κοινότητα. Η προώθηση νόμων και διατάξεων που συμβάλουν στη διατομεακή αναμόρφωση μιας υγιούς δημόσιας πολιτικής υγείας. Η ενδυνάμωση του πολίτη και η ενίσχυση της αυτονομίας και των προσωπικών του δεξιοτήτων επικοινωνίας και αυτοελέγχου. Η αναμόρφωση των υπηρεσιών υγείας για την κάλυψη των αναγκών κοινωνικής και ψυχικής υγείας και άλλων (7).

Η προαγωγή της ψυχικής και κοινωνικής υγείας μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε σχολική μονάδα, ως να ήταν μια ανεξάρτητη κοινότητα. Το σχολείο, λειτουργώντας ως ένας αυτόνομος οργανισμός, μπορεί να αναπτύξει και υιοθετήσει σχολικό ήθος που να ελέγχει κάθε έκφραση βίας, μέσα από το «κρυφό», το «σκιώδες» πρόγραμμα που διέπει ουσιαστικά κάθε του λειτουργία. Τα μέλη της σχολικής κοινότητας μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα ευρύ ορισμό της σχολικής βίας και να αναπτύξουν από κοινού κανόνες για την προστασία όλων των μελών από κάθε μορφή βίας που απαξιώνει το άτομο και που δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού. Με ποικίλους τρόπους επικοινωνίας και αναγνώρισης το σχολείο αναπτύσσει τα στοιχεία που ενδυναμώνουν την προσωπικότητα και τη διάθεση συνεργασίας και συμμετοχής του κάθε μέλους της σχολικής κοινότητας: την καλή επικοινωνία και τις καλές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη, την αυτοεκτίμηση, το σεβασμό, την ενθάρρυνση, την ψυχική και συναισθηματική υποστήριξη, τη δημιουργικότητα, την αυτονομία και τη διαφορετικότητα (7, 8).

Η κάθε σχολική κοινότητα που αποφασίζει να αναπτύξει την προαγωγή της ψυχικής και κοινωνικής υγείας και να εντάξει πρόγραμμα για την κοινωνική ένταξη όλων των μελών της και την πρόληψη της σχολικής βίας, συνεργάζεται με εξειδικευμένο οργανισμό που είναι διατεθειμένος να μελετήσει από κοινού με το σχολείο τις συνθήκες που επικρατούν στη σχολική μονάδα αλλά και τον κοινωνικό περίγυρο, τη γειτονιά όπου εδρεύει το σχολείο. Μετά από την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης, αναπτύσσονται οι στόχοι και τα βήματα για την επίτευξή τους. Το σχολείο ζητά τη συνεργασία της κοινότητας και των γονέων. Διαμορφώνει ιδιαίτερο πρόγραμμα, όταν χρειάζεται, που να απευθύνεται και να εμπλέκει τους γονείς ή και άλλα μέλη της ευρύτερης κοινότητας. Διοργανώνει σεμινάρια για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και προωθεί την ουσιαστική ανάπτυξη συνεργασίας με την κοινότητα, τους φορείς της και τους γονείς. Ενεργοποιεί τους μαθητές οι οποίοι σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς αποφασίζουν από κοινού για τον ορισμό της σχολικής βίας, τα μέτρα πρόληψης τέτοιων φαινομένων και τα στοιχεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού σχολικού κλίματος. Επεξεργάζονται τους παράγοντες που δημιουργούν καταστάσεις βίας. Ο εξειδικευμένος φορέας συνεργάζεται με το σχολείο για την δοκιμαστική ανάπτυξη του προγράμματος επανεξετάζοντας συχνά και αξιολογώντας τα ζητήματα που προκύπτουν στην πορεία. Με βιωματικές μεθόδους, πολιτιστικά δρώμενα, επισκέψεις, ανταλλαγές, συνεργασίες, καλλιτεχνικές δράσεις και άλλες δράσεις συζητιέται σε καθημερινή βάση το ζήτημα της σχολικής βίας, εξετάζεται η βία στην τοπική κοινότητα, απομυθοποιείται η ξενοφοβία, αναπτύσσεται η επικοινωνία και η αυτοεκτίμηση (7, 8).

Η ανάπτυξη και θεσμοθέτηση της προαγωγής της ψυχικής και κοινωνικής υγείας στο σχολείο είναι ένα από τα θέματα που διεθνείς οργανισμοί και η Ευρωπαϊκή Ενωση προωθούν τα τελευταία 15 χρόνια με διάφορα προγράμματα. Αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν εντάξει στο εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα ιδιαίτερο πρόγραμμα προσωπικής ανάπτυξης των μαθητών. Πολλές χώρες οργανώνουν συστηματικά επιμορφωτικά σεμινάρια προς εκπαιδευτικούς για την καλύτερη ενημέρωση σε ζητήματα ψυχικής ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων και στη διαχείριση σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει το σχολείο (9,10, 11).

Επίλογος

Η σχολική βία είναι αναπόστατο κομμάτι της βίας και της παραβατικότητας που εμφανίζεται στην κοινωνία. Δεν μπορεί να εξετασθεί και να περιοριστεί χωρίς να ληφθεί υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον που την τρέφει, οι αξίες, οι θεσμοί, η πολιτισμική και πολιτική ιστορία του τόπου και των ανθρώπων. Το θύμα και ο θύτης είναι άνθρωποι από την κοινωνία στην οποία βρίσκεται το σχολείο. Η στάση τους και η συμπεριφορά τους αντανακλά και αναπαράγει ό,τι το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον καλλιεργεί. Ο έλεγχος της βίας στη σχολική κοινότητα, χωρίς μέτρα πολιτικής που να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα που υπάρχει στην ευρύτερη κοινωνία, δεν είναι μόνο ένα απλό ημίμετρο, είναι μέτρο συντήρησης και διαιώνισης της βίας . Πριν ή παράλληλα με το σχεδιασμό πολιτικών για τον έλεγχο της σχολικής βίας χρειάζεται να σχεδιαστούν και να λειτουργήσουν μέτρα και πολιτικές για την πρόληψη της βίας στην κοινωνία. Αλλωστε η σχολική βία δεν περιορίζεται στη στάση και τη συμπεριφορά μεταξύ των μαθητών. Η βία στο σχολείο και στην κοινωνία εκφράζεται κυρίως από ανθρώπους που διαχειρίζονται την εξουσία. (Πηγή: http://lesxianagnosiskor.blogspot.com)

ΚΕΙΜΕΝΟ 3.

  Δυστυχώς η νεολαία που προκαλεί παραβατικές ενέργειες συμμετέχει σε κάθε μορφή παράνομης συμπεριφοράς.Ωστόσο,κάποιες μορφές μπορούν να θεωρηθούν αμιγώς νεανικές,εφόσον η συμμετοχή της νεολαίας σε αυτές είναι καταλυτική.Η εμπλοκή του νέου στο κοινό έγκλημα παρουσιάζει αύξηση,ωστόσο απέχει από το να χαρακτηριστεί νεανική μορφή εγκληματικότητας.Όμοια η βία και η εγκληματικότητα που οφείλονται σε ιδεολογικά αίτια (θρησκευτικά,πολιτικά,κοινωνικά),όπως η τρομοκρατία,σχετίζονται με τους νέους,οι οποίοι αποτελούν τα εκτελεστικά όργανα,όχι όμως και τους ηθικούς αυτουργούς.Οι επικεφαλής του οργανωμένου εγκλήματος είναι συνήθως ενήλικες,οι οποίοι στρατολογούν νέους εμφυσώντας σε αυτούς την ιδεολογία τους και προωθώντας τους σε πράξεις βίας,προκειμένου να την εμπεδώσουν.
   Παράλληλη με αυτήν την κατεξοχήν νεανική μορφή βίας είναι η εκτονωτική μορφή βίας (χουλιγκανισμός,βανδαλισμοί,καταστροφές).Πρόκειται για βίαια ξεσπάσματα νεανικών ομάδων,χωρίς σαφή αίτια,με αφορμή κάποια δημόσια πολιτική,καλλιτεχνική ή αθλητική εκδήλωση.Θύματα αυτής της έκρηξης είναι συνήθως οι περιουσίες πολιτών ή του δημοσίου. Είναι θέσφατο* πλέον ότι η κοινωνία και οι δομές της είναι αυτές που γεννούν τη βία.Στη σύγχρονη κοινωνία κυριαρχούν φαινόμενα όπως η ανεργία,η φτώχεια,η περιθωριοποίηση,ο ρατσισμός και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.Είναι γεγονός ότι σε κάθε κοινωνία μοχθούν να επιβιώσουν ομάδες με σοβαρά βιοτικά προβλήματα.Κατά κύριο λόγο οι ομάδες αυτές εμπεριέχουν πλήθος νέων,οι οποίοι βρίσκονται σε αναζήτηση επαγγέλματος και εξασφάλισης μιας ισότιμης θέσης μέσα στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.Έτσι λοιπόν,είναι εύλογο οι νέοι αυτοί,όταν αδυνατούν να επιβιώσουν και να συμβιώσουν ειρηνικά,να καταφεύγουν στην παρανομία για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην,δίνοντας στην παρανομία τη μορφή «βιοπορισμού».Άλλες πάλι φορές,τα κοινωνικά φαινόμενα που περιγράψαμε,προκαλούν έντονη δυσαρέσκεια στις μη προνομιούχες ομάδες.Είναι αναμενόμενο τότε ότι η βία των νέων,κυρίως η εκτονωτική,θα πάρει τη μορφή αντίδρασης και αποδοκιμασίας,η οποία στρέφεται επί δικαίων και αδίκων,εφόσον στόχο έχειτο σύνολο της κοινωνίας που εμφανίζεται να αποδιώχνει και να καταδικάζει σε εξαθλίωση τους ανθρώπους αυτούς.
    Σε άμεση σχέση με τις κοινωνικές δομές πρέπει να αναφερθούν και τα προβαλλόμενα πρότυπα ως ένα άλλο επίσης σημαντικό αίτιο έξαρσης της νεανικής παραβατικότητας.Οι νεανικές συντροφιές,αλλά και η ηρωοποίηση της βίας από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας λειτουργούν ενθαρρυντικά,ώστε οι νέοι να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά.Η υπερβολική προβολή της βίας,είτε ως είδησης είτε ως θεάματος,εξοικειώνει την αρχικά άμαθη και αγνή νεανική ψυχή με την εμπειρία της βίας.Η εξοικείωση δίνει τη θέση της στον εθισμό,στην αναζήτηση της βιαιότητας ως θεάματος και ψυχαγωγίας.Η κατάληξη είναι συνήθως η μίμηση,η υιοθέτηση της βίας ως συγκεκριμένης πρακτικής,ως αποδεκτής και θαυμαστής μεθόδου επιβολής των θελήσεων του ατόμου.Συνεπώς,ο νέος που γαλουχείται μέσα στη βία,λογικό είναι να την ενστερνιστεί ή τουλάχιστον να μην την αποδοκιμάζει.
   Η συμπεριφορά, ωστόσο, αυτή της νεολαίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από την υπολειτουργία των παιδαγωγικών παραγόντων, και κυρίως της οικογένειας και της εκπαίδευσης.Στην οικογένεια η προτεραιότητα δίνεται στην κάλυψη των απλών υλικών αναγκών των νέων μελών.Στην εποχή του καταναλωτισμού οι γονείς θεωρούν ότι έχουν εκπληρώσει το χρέος τους,όταν εργάζονται αδιάκοπα,για να προσφέρουν αφειδώς καταναλωτικά αγαθά και άνετη ζωή.Η απουσία διαλόγου και επικοινωνίας χαρακτηρίζει τη σύγχρονη οικογένεια και υποβαθμίζει το ρόλο της.Ο νέος που στερείται ηθικοπνευματικής καθοδήγησης είναι ευάλωτος στη χειραγώγηση αλλά και στην επιθετική συμπεριφορά είτε επειδή δε διαθέτει τη σύνεση και τις αναστολές που θα του πρόσφερε η διαπαιδαγώγηση είτε επειδή επιθυμεί να αντιδράσει στην παραμέληση και να προσελκύσει την προσοχή.
   Όμοια, μοναδικός προσανατολισμός του βαθύτατα γνωσιοκεντρικού και χρησιμοθηρικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η επιστημονική γνώση.Ο νέος και κυρίως ο έφηβος δεν αποκομίζει στα πλαίσια της εκπαίδευσης κάποια μορφή ηθικοπνευματικής καθοδήγησης ή έστω παιδαγωγικής επίδρασης για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Αντίθετα, το σχολείο, όπως άλλωστε και η οικογένεια, κάποιες φορές λειτουργούν αυταρχικά σε περιπτώσεις νεανικής επαναστατικότητας με αποτέλεσμα να οξύνουν την αντίδραση του νέου.
    Οι σύγχρονοι νέοι, ευάλωτοι και ανυπεράσπιστοι, γίνονται υποχείρια των επιτηδείων (πολιτικών,θρησκευτικών,αθλητικών παραγόντων), οι οποίοι εμποτίζουν τη νεανική ψυχή με τυφλό φανατισμό πάνω σε ιδέες και οράματα κενά και επικίνδυνα για το σύνολο (ναζισμός,ρατσισμός,εθνικισμός,σατανισμός,οπαδισμός). Γνωρίζουν ότι, αν κερδίσουν την ένθερμη υποστήριξη της νεολαίας προς όφελός τους, τότε έχουν κάνει ένα σημαντικό βήμα γιατην επιβολή και καθιέρωση της ιδεολογίας τους. Δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν τη νεανική ευπιστία και αγωνιστικότητα, ώστε να σύρουν τους νέους σε πράξεις βίαιου «ηρωισμού» και «αυταπάρνησης» (τρομοκρατία,χουλιγκανισμός,νεοναζισμός).
*θέσφατο:κοινώς αποδεκτό,αναμφίβολο,αναντίρρητο
Πολυξένη Βαγιωνάκη,agonigrammi.wordpress.com/15-12-2009
1. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου.
2. Να σχολιάσετε την παρακάτω φράση σε 100 - 120 λέξεις:" Η συμπεριφορά, ωστόσο, αυτή της νεολαίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από την υπολειτουργία των παιδαγωγικών παραγόντων, και κυρίως της οικογένειας και της εκπαίδευσης. "
3. Να βρείτε έναν τουλάχιστον τρόπο πειθούς που μετέρχεται η συγγραφέας και τα αντίστοιχα μέσα πειθούς.
4.α. Πως επιτυγχάνεται η συνοχή της τρίτης παραγράφου;
   β. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία της 7ης παραγράφου;
5. Να γραφούν τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: αμιγώς, οφείλονται , αφειδώς, ευάλωτος, χρησιμοθηρικού
6.  Στην πόλη σας οργανώνεται μια κίνηση πολιτών με σκοπό να αντιμετωπίσει τα αυξημένα κρούσματα νεανικής εγκληματικότητας,τις εκδηλώσεις χουλιγκανισμού,τη διάδοση ακραίων πολιτικών ιδεολογιών και τη σύσταση συμμοριών.Με πρωτοβουλία του δήμου σας οργανώνεται μια εκδήλωση όπου ως εκπρόσωπος των μαθητών του Λυκείου σας καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία 500-600 περίπου λέξεων, με την οποία παρουσιάζετε τις συνέπειες της νεανικής βίας τόσο στην καθημερινότητα των εφήβων όσο και στη διαδικασία ένταξής τους στο κοινωνικό σύνολο και προτείνετε τρόπους περιστολής του προβλήματος αυτού.


ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε συνώνυμα των επιθέτων αποτρόπαιη και κατώτερα που συνδυάζονται με τα ουσιαστικά βία και ένστικτα αντίστοια.
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα
    .........................   βία          .........................   ένστικτα

2. Να συμπληρώσετε ουσιαστικά που συνδυάζονται με τη λέξη βίας.
    .........................  βίας       .........................  βίας
    .........................  βίας       .........................  βίας  
    .........................  βίας       .........................  βίας  
    .........................  βίας       .........................  βίας  
    .........................  βίας       .........................  βίας  

3. Να συμπληρώσετε συνώνυμα των ρημάτων χρησιμοποιώ, υφίσταμαι, αποφεύγω που συνδυάζονται με το ουσιαστικό (τη) βία.
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    .........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   
    ........................  (τη) βία    .........................  (τη) βία   

4. Να συμπληρώσετε κατάλληλα ουσιαστικά και να σχηματίσετε κι άλλες μεταφορικές εκφράσεις, όπως στο παράδειγμα.
   .........................   της βίας
   .........................   της βίας    
   .........................   της βίας

(Σπ. Κ. Κούτρας - Πειστικός λόγος, τεύχος Γ' ) 

"Η κοινωνία προπαρασκευάζει το έγκλημα και ο εγκληματίας το εκτελεί." Βιτόριο Αλφιέρι

ΤΑΙΝΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ:
- Μέσα απ' τα μάτια σου» (Te doy mis ojos)
Η Πιλάρ εγκαταλείπει το σύζυγό της, που την κακοποιεί, παίρνοντας μαζί της το γιο τους. Όταν ο Αντόνιο αντιλαμβάνεται ότι εκείνη έφυγε, την αναζητά για να την πείσει να επιστρέψει. Μια ιστορία συζυγικής βίας που αποσπά επτά Βραβεία Γκόγια στην Ισπανία αλλά και πολλά διεθνή βραβεία.
- Freedom writers
Η ταινία είναι εμπνευσμένη από την αληθινή ιστορία της καθηγήτριας Erin Gruwell η οποία κατόρθωσε να δώσει κίνητρα για μόρφωση και αναζήτηση μίας καλύτερης ζωής σε μία ομάδα περιθωριακών μαθητών που βρισκόταν όλοι μπλεγμένοι στον πόλεμο των συμμοριών στους δρόμους του LA. Η Erin τους αντιμετώπισε με σεβασμό και κατανόηση και αυτό ώθησε τα παιδιά να θελήσουν να αλλάξουν το πεπρωμένο τους.  
- American history
 O 16χρόνος Ντάνι γράφει μια ιδιότυπη εργασία για το μάθημα της ιστορίας με θέμα τις περιστάσεις που οδήγησαν στη φυλακή τον μεγαλύτερο αδερφό του Ντέρεκ. Μέσα από το κείμενο της εργασίας και αλλεπάλληλα φλασ μπακ σε ασπρόμαυρο πληροφορούμαστε τα γεγονότα που καθόρισαν τη συμπεριφορά του τελευταίου. Η δολοφονία του πατέρα του τον ωθεί σε μια φιλοσοφία μίσους στην οποία διοχετεύει την αδιαμφισβήτητη ευφυία του. Μετατρέπεται σε αρχηγό ενός τοπικού κινήματος νεοναζί για να βρεθεί στη συνέχεια στη φυλακή για διπλή ανθρωποκτονία. Πλήρως αναμορφωμένος πλέον προσπαθεί να σώσει τον αδερφό του ο οποίος τον λάτρευε σαν είδωλο από τη βία και τον φανατισμό που πρέσβευε.  http://www.cine.gr/film.asp?id=411&page=4

- A clockwork orange:
Ο Alex DeLarge είναι ο αρχηγός μιας συμμορίας κακοποιών που επιδίδεται σε διάφορα εγκλήματα, όπως ληστείες και βιασμούς. Μετά από μία απόπειρα βιασμού που κατέληξε σε δολοφονία, ο Alex συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε 14 χρόνια φυλάκισης. Μέσα από τη φυλακή θα δεχτεί να γίνει πειραματόζωο σε μια νέα μέθοδο σωφρονισμού...http://www.cine.gr/film.asp?id=612&page=4